متون قابل دانلود فاضلاب

استانداردهای خروجی فاضلاب در ایران

کتاب فیلتراسیون غشایی (2001)

فرهنگ لغت مهندسی محیط زیست ( کتاب لاتین تالیف سال 2000)
حذف
بیولوژیکی فسفر از فاضلاب : فستریپ ( کتاب لاتین)

میکروبیولوژی لجن فعال

رهنمودهای کیفیت میکربی فاضلاب جهت استفاده در کشاورزی ( WHO)

گندزداهای آب و فاضلاب (EPA )

متابولیسم میکربی در تصفیه فاضلاب

نیتریفیکاسیون – دنیتریفیکاسیون فاضلابهای صنعتی

بهینه سازی فرایندهای لجن فعال جهت حذف ازت

حذف فسفر از فاضلاب

دفع فاضلاب ناشی از فیلترهای غشایی

کنترل بالکینگ لجن
فرایندهای
اکسیداسیون فوتوشیمیایی پیشرفته
 

زباله طلای سیاه

مواد زائد جامعه که پس‌مانده ناخواسته زندگی بشری است ،خود موجبات مسائلی نظیر انتقال بیماریها ، ازدیاد حشرات موذی و موش، بو و منظره نامطبوع و گاهی اوقات آتش سوزی و تصادفات و صدمات بدنی گردیده است. ازدیاد جمعیت از یک طرف و افزایش تولید سرانه مواد زائد از خانه‌ها ، کارخانه‌ها و مؤسسات و تخریب و تغییرات در بناها و فضاهای سبز و گیاهان از طرف دیگر ابعاد مسأله را از نظر حجم مواد و مسائل حمل و نقل و دفع نهایی بصورت تصاعدی افزایش داده است ؛ زیرا دفع میزان محدود مواد زائد آسان است ولی وقتی به هزاران تن در روز افزایش یافت ، مسائل پخش در محیط و بیماریهای منتشره توسط مگس ، سوسک ، موش ، گربه ، سگ و مسائل ماشین‌آلات حمل و نقل و هزینه تهیه وسائل انتقال و دفن یا دفع نهایی به طریق دیگر همگی در هم ضرب می‌شود و ابعاد بهداشتی و اقتصادی مسأله به حالت وحشتناکی بزرگ و مشکل‌آفرین خواهند شد.
عدم مدیریت صحیح و مقررات صریح برای جمع‌آوری و دفع و بازیافت بیش از 38 هزار تن زباله در روز در ایران که تقریباً 76% آن مواد قابل تبدیل به کود بوده و هزاران تن پلاستیک و کاغذ و کارتن را در بردارد ، اکنون به شکلی بی‌رویه به دل خاک سپرده شده و یا در حوالی شهرها پراکنده می‌شوند که صرف‌نظر از خطرات بهداشتی زیانهای اقتصادی کلانی را نیز در بردارند.
طبق یک محاسبة کلی هموطنان ما در زمینه‌های مختلف سالانه متحمل هزینه‌هایی حدود 8 میلیارد تومان برای جمع‌آوری و دفع زباله می‌شوند که قسمت بزرگی از آن با اعمال مدیریت صحیح و بکارگیری تکنولوژی مناسب کاهش پذیر است ؛ زیرا 80% این هزینه به مخارج پرسنلی و ماشین‌آلاتی منحصر می شود که صرف جمع‌آوری و حمل زباله می‌گردد و مبادرت به بازیافت مواد از زباله که استفاده مجدد از آنها را در پی دارد ، پاسخ‌گوی بسیاری از هزینه‌های گزاف دفع زباله می‌شود. کاهش 50% از حجم زباله‌های شهری در اثر بازیافت ، صرفه‌جویی در مواد اولیه و کاهش آلودگی‌های محیط زیست که مثلاً در اثر بازیافت کاغذ ، 74% در آلودگی هوا و 35% در آلودگی آب بررسی شده است (4). بین کشورهای جهان آلمان ، انگلیس ، هلند و به ویژه ژاپن که نیمی از زباله‌های خود را بازیافت می‌کند، در این زمینه برنامه‌های بسیار وسیعی را به اجرا گذاشته و موفقیّت‌های بسیاری را کسب نموده‌اند. بازیافت زباله که در همه روش‌ها مطرح می‌شود ، با توجه به مقدار و نوع و مواد متشکله زباله جایگاه اقتصادی ویژه‌ای دارد. ایجاد صنایع کمپوست و ترتیب برنامه‌های دفع بهداشتی زباله‌های بیمارستانی با دستگاه زباله‌سوز و یا هر روش پیشرفته دیگر و از همه مهمتر بازیافت مواد از زباله در مراکز تولید ، به شکلی که از هرگونه وابستگی به خارج مبرا باشد، از جمله اهداف این طرح است.
بازیافت به دو صورت امکان‌پذیر است : نخست استفاده مجدد، مانند پرکردن مجدد شیشه‌های نوشابه و دوم بازیافت ، مانند استفاده مجدد از لاستیکهای کهنه که به روکشی برای خیابانها بدل می‌شوند.
ارزشمندترین مادة بازیافت شده از زباله بر حسب درآمد ، انواع مختلف فلزات است. هر چند که تعداد زیادی از مواد دیگر زباله مانند استخوان ، کاغذ ، کارتن ، پارچه ، پلاستیک ، مو ، فضولات کشتارگاه‌ها و غیره نیز اهمیت ویژه‌ای دارند و لیکن همة مواد بازیافتی از زباله ارزش ورود به صنعت بازیافت را ندارند.

عوامل مؤثر بر بازیافت
یکی از عوامل مؤثر و غالب در بازیافت عامل اقتصادی است. افزایش چشمگیر و مؤثر قیمت نفت و محصولات آن محرکی است تا تمامی کشورهای صنعتی نسبت به کشف امکانات بازیافت مواد ، بعنوان جلوگیری از افزایش قیمت نفت اقدام کنند. در زمینة دفن در زمین معمولاً مناطق پست و کم‌ارتفاع به عنوان اراضی محل دفن انتخاب می‌شوند و نهایتاً پس از فشردن و متراکم کردن جهت جلوگیری از نشت هرگونه مادة سمی به آبهای زیرزمینی ، با لایه‌ای از خاک رس پوشش داده می‌شوند. بیشتر این زمین‌ها در شهرهای بزرگ در نواحی کم جمعیت واقع شده‌اند و کامیونهای حامل زباله باید فرسنگ‌ها راه بپیمایند و مقدار زیادی گازوئیل و یا بنزین مصرف کنند تا به جایگاه دفن بهداشتی زباله برسند که مستلزم هزینه و نیروی کار زیادی است و از اشکالات موجود در روش دفن زباله ، موضوع ناهماهنگی و نامتجانس بودن مواد است.
بازیافت زباله معمولاً بر سایر روش‌های دفع همچون دفن یا سوزاندن مقدم است ، زیرا علاوه بر صرفه‌جویی در هزینه ، انرژی و منابع طبیعی ، آلودگی محیط را نیز کاهش می‌دهد.
طبق یک بررسی، جمع‌آوری مواد قابل بازیافت برای هر تن زباله حدود 35 دلار و دفن روزانه هر تن مواد زائد در یک محل حــدوداً تا 80 دلار هزینه در بردارد. بازیافت تا 50% یا بیشتر حجم مواد پس مانده را کاهش داده و هزینه‌های سیستم جمع‌آوری زباله‌ها را بطور مؤثر کاهش می‌دهد. کشور ژاپن موفق‌ترین برنامه بازیافت را در سطح جهان به خود اختصاص داده است. حدود یک سوم زباله‌های ژاپن سوزانده شده و فقط یک ششم آن دفن می‌گردد(4).
خانواده‌های ژاپنی پس‌مانده‌های خانگی خویش را در هفت قسمت جداگانه و در روزهای مختلف جمع‌آوری و بازیافت می‌نمایند.
در آمریکا روزانه تعداد 2 میلیون درخت قطع می‌شود که ضرر بزرگی به محیط زیست است. بازیافت کاغذ در یک روز یکشنبه موجب جلوگیری از قطع 7500 درخت می‌شود و با بازیابی یک تن آلومینیم 4 تن بوکسیت و 700 کیلوگرم ذغال کک نیز ذخیره شده و باعث جلوگیری از ورود 35 کیلوگرم آلومینیم فلوراید به هوا می‌شود(4).
عــــمل بازیابی مصرف انرژی و آلودگی هوا را کاهش می‌دهد. با بازیابی بطری‌های پلاستیکی 60-50% انرژی مصرفی برای ساختن بـــطری‌های نو صرفه‌جویی می‌شود (4).
در ایران با جمعیت حدود 60 میلیون نفر ، روزانه بیـش
از 38 هزار تن زباله تولید می‌شود که هزینه‌های جمع‌آوری و دفع آنها تنها در شهرها روزانه حدود 21 میلیون تومان برآورد می‌شود. طبق یک بررسی فقط بهای کاغذ و کارتن و پلاستیک جدا شده از زباله که به ترتیب 27/8% و 11/4% کل زباله‌های پنج شهر کوچک و بزرگ کشور را تشکیل می‌دهد که رقم قابل توجهی است. بررسی‌های اخیر که در شهرهای مختلف کشور انجام گرفته است، نشان می‌دهد که مواد آلی از 6/76-35% و کارتن از 7/4 – 9/2% و پلاستیک از 3/6-1/2% مهمترین اجزای قابل بازیافت زباله کشور ما را تشکیل می‌دهند (4). و لیکن علیرغم اینکه فرهنگ بازیافت مواد از قدیم در ایران موسوم بوده است در سالهای اخیر ، بازیافت بی‌رویه ( زباله دزدی ) مواد بعلت تنوع مواد، در عدم مدیریت صحیح و نیز محدودیت ورود مواد اولیه خطرات و بحران‌های بهداشتی خاصی را در کشور به وجود آورده است. کاغذ ، آلومینیم ، لاستیک و مواد پلاستیکی و شیشه از جمله زواید بسیار با ارزش هستند که می‌توان آنها را بازیابی کرد.

بازیافت کاغذ
معمولاً کاغذهای باطله مثل روزنامه ، مجلات و غیره قابل بازیافت هستند ، ولی کاغذ شیرهای پاکتی ، نوشابه‌ها، کاغذهـــای فتوکپی ، آلومینیومی و شاید کامپیوتری برای استفادة مجدد چندان مناسب نیستند. استفاده مجدد از پس‌مانده‌های کاغذی موجب احیای جنگلها و منابع طبیعی می‌گردد که خود اقدامی اساسی برای مقابله با آلودگی هواست. منافع اقتصادی و عدم وابستگی در جهت ورود خمیر کاغذ از خارج ، محاسن زیر را نیز در پی دارد :

صرفه‌جویی در مصرف انرژی ، کمک مستقیم به سیستم
جمع‌آوری و دفع زباله‌های تولیدی ، کاهش بار آلودگی و نهایتاً عادت دادن مردم به جلوگیری از اسراف و تبذیر از نتایج بازیافت کاغذ است.
در کشور ما مصرف سرانة کاغذ سالانه بالغ بر 11 کیلوگرم است. تولید یک تن خمیر کاغذ 40 کیلوگرم ضایعات آلوده‌ساز وارد محیــط می‌کند که از جنبه بهداشتی قابل تعمق است (4). محاسبه کلی بهای کاغذهای بازیافت شده از زباله در جهان می‌تواند سهم عظیمی از هزینه‌های جمع‌آوری و دفع زباله را بخوبی جبران نماید و تحقیقات نشان داده است که اگر در پروسه تولید کاغذ ، مقداری کاغذ باطله به مخلوط اصلی اضافه شود به همان مقدار از بار آلودگی آب و هوای حاصل از این پروسه کاسته می‌شود.

بازیافت پلاستیک
مصرف پلاستیک به علت سبکی وزن و عدم شکستگی بسیار رایج است و به ندرت در اثر تجزیه بیولوژیکی و شیمیایی از بین می‌رود. پلاستیک‌ها یکی از منابع عمده ایجاد زباله هستند. مواد پلاستیکی از نظر بازیافت طبقه‌بندی شده و با خواص مختلف حرارتی مثلاً از نوع ترموپلاستیک‌ها تقسیم می‌شوند. از این مواد معمولاً پلاستیک‌های نرم ، بطری‌های فشارپذیر ، گلدان اسفنجی ، پرده‌های روشن و غیره و یا فیلم و ورقه‌های پلاستیکی ساخته می‌شود. اگر این مواد در انواع ویژه جداسازی شوند، می‌توان دوباره آنها را ذوب کرد و به محصولات جدید و مفید دیگری تبدیل نمود. مثلاً می‌توان پلی‌اتیلن ، تری‌فتالات را از بطری‌های نرم نوشابه‌ها بازیابی کرد و از آن بالش ، لباس اسکی و کیسه‌خواب ساخت. از مخلوط این پلاستیک‌ها با یکدیگر پایه‌های زهکشی ، نرده‌های پلاستیکی ، بلوک‌های سنگ فرش ، تسمه نقاله و دیگر لوازم مشابه قابل تهیه است. بر اساس قوانین بهداشتی ، ساخت ظروف غذا یا نوشابه از پلاستیک‌های بازیافت شده ممنوع است. دسته‌ای از پلاستیکها قابلیت ذوب ندارند که پلاستیک‌های سخت هستند که نه قابل سوخت هستند ، نه قابل بازیافت. بنابراین دفن دائم آنها تنها راه محوشان به شمار می‌رود.
استفاده از مواد پلاستیکی برای کفپوش ، ایزولاسیون و در ماشین‌آلات و استفاده از مواد پلاستیکی در بسته‌بندی به جای کاغذ یا کاربرد آن به جای شیشه و چوب برای صرف هزینه کمتر نیز خود یکی از علل ازدیاد آنهاست. قابل توجه است که برخی از مخازن و دیگهای حرارتی حتی لوله‌های فشار قوی بخارآب از مواد پلاستیکی ساخته می‌شود.
جلوگیری از اتلاف منابع مالی و طبیعی کشور که برای تولید پلاستیک مورد استفاده قرار می‌گیرد ، جلوگیری از ورود مواد اولیه و وابستگی به خارج ، حفاظت محیط زیست و جلوگیری از انتشار آلودگی به آب ، خاک و هوا از محسنات بازیافت پلاستیک است. متأسفانه پلاستیک‌های بیمارستانی به علت مرغوبیت و رنگی نبودن خریداران زیادی دارد که مخاطرات بهداشتی آن را بیشتر می‌کند.

بازیافت فلزات آهنی
بازیافت فلزات آهنی جزئی از صنعت آهن و فولادی به حساب می‌آید. تولید فولاد و چدن همیشه با بازیافت مواد زائد همراه بوده است. کیفیت بازیافت این مواد به خلوص آنها و مواد اولیه متشکله آنها بستگی دارد.

بازیافت فلزات غیرآهنی
ارزش فلزات غیر آهنی در مقایسه با سایر مواد موجود در زباله‌های شهری بسیار بالاست. اخیراً ازدیاد قوطی‌‌های آلومینیمی در زباله‌های شهری نیز دیده می شود و نتایج بازیافت آن بسیار خوب است و صنایع خاصی نیر بدین منظور بوجود آمده‌اند.
فلز مس در زباله از سیم‌کشی‌ها، وسایل متروکه و لوازم برنجی به دست‌ می‌آید، سرب از پس‌مانده‌های صنایع بطری سازی و لوله‌کشی جدا می‌شود.

بازیافت شیشه
علاوه بر کمبود مواد خام اولیه که برای بازیافت شیشه خود دلیل موجهی است، استفاده از شیشه‌های دست دوم (خرده‌شیشه) نیز از نظر اقتصادی بسیار مقرون به صرفه است، زیرا نقطه ذوب خرده‌شیشه از مواد خام اولیه پایین‌تر بوده و باعث کاهش مصرف سوخت می‌گردد. کاهش هزینه، کاهش زمان و نقصان آلودگی از مزایای دیگر استفاده از خرده شیشه می‌باشد که در خور اهمیت هستند.
بازیافت لاستیک
افزایش لاستیک‌های مستعمل در سالهای اخیر مشکلات زیادی را در سطح جهان به وجود آورده است. در بسیاری از موارد لاستیک‌های غیر مستعمل روی هم انباشته شده و به شکل کوهی از زباله مناظر زشتی را بوجود آورده و خطر آتش‌سوزی را نیر همراه دارد. دودهای سیاه و مضر در اثر سوختن حتی یک حلقه لاستیک، مناطق بسیار وسیعی را آلوده کرده و محیط زیست را به مخاطره می‌اندازد. اخیراً به وسیله ماشین‌های جدید و پر قدرت، لاستیک‌های کهنه آسیاب شده و پس از ذوب به لاستیک‌های جدیدی تبدیل می‌شوند.
اگر ضایعات لاستیک‌ها را با آسفالت خیابانها مخلوط کنند روکش با دوامی برای سطح جاده‌ها و باند فرودگاهها بوجود می‌آید. روکش مخلوط شده از لاستیک‌های باز یافتی در آسفالت خیابان به سادگی ترک نخورده و موجب صرفه‌جویی میلیونها دلار در بازسازی ، لکه‌گیری و جلوگیری از آسفالت دوباره خیابان‌ها می‌گردد.

بازیافت پس‌مانده‌های آلی
مواد آلی مربوط به آشپزخانه، سبزی‌ها و گیاهان زائد پس مانده‌های آلی هستند که توسط میکروارگانیسم‌ها تجزیه شده و قادرند میلیاردها متر مکعب گاز متان تولید کنند. تجزیه پس‌مانده‌های آلی به جای دفن، دارای دو مزیت کودسازی و تولید گاز متان است. نوعی از منابع بزرگ پس مانده‌های جامد خانگی، پوشک بچه‌هاست. شرکت پروکترگمبل در آمریکا پس از جداسازی پوشش پلاستیکی و ضد عفونی لایة جاذب این پوشکها آنها را به کود تبدیل کرده و مورد مصرف قرار داده است.
کود کمپوست تهیه شده در کشورهای اروپایی که حدود 14درصد افزایش محصول ایجاد می‌کند، به کشورهای آسیایی مثل عربستان صادر می‌شود. کودسازی از زباله در مقیاس کوچک و با روشهای بسیار ساده سنتی برای شهرهای نه چندان بزرگ به خوبی امکان‌پذیر است. در مورد استفاده از انرژی و تولید گاز متان از فضولات شهری و روستایی در سالهای اخیر توجه ویژه‌ای مبذول شده است.
از آنجائی که مبحث دفع زباله‌ها در مورد زباله‌های سمّی و خطرناک، از جمله موضوعاتی است که در حال حاضر مورد بررسی است ، نکاتی از مشکلات دفع زباله‌های خطرناک و سمّی به منظور ایجاد انگیزه در تفکیک زباله‌ها در مبداء به خاطر داشتن این نکته که مشکلات زباله‌ها به این موارد محدود نمی‌شود ، مطرح می‌گردد. در کشورهای پیشرفته بعد از بازیافت اولیه مواد ، بازیافت و دفع زباله‌های خطرناک مورد تحقیق است و دغدغة آنها از دفع زباله به صورت عام گذشته است. بازیافت در ایران 10 درصد و در ژاپن 50% است (4).

زباله‌های سمی و خطرناک
مواد زائد خطرناک ، مواد زائد جامد یا مایعی هستند که بعلت کمیّت ، غلظت و یا کیفیت فیزیکی و شیمیایی یا بیولوژیکی می‌توانند موجب ازدیاد مرگ و میر یا ناراحتی و بیماریهای بسیار جدی شوند. این زوائد ممکن است خصوصیاتی از قبیل انفجاری بودن ، شعله‌ور شدن ، رادیواکتیو و یا سمی و شیمیایی بودن داشته باشند. این مواد به صورت مایع ، جامد ، خمیری و یا گازی شکل وجود دارند که باید از نظر ایجاد آلودگی در آب ، هوا و خاک کنترل شوند. آنچه باید در این زمینه انجام بگیرد :
• مواد مصرفی را پس از خرید تماماً مصرف کنید و مازاد آن را به کسی که نیاز دارد بدهید. اگر مایلید چیزی را نگه دارید آن را در ظرف اصلی منحصر به خودش که دارای برچسب صحیحی باشد ، قرار دهید.
• سوخت دیزل ، نفت سفید ، گریس و چربی و روغن موتور آلوده شده یا مستعمل را به مراکز سرویس خودرو ، ایستگاههای بازیابی روغن یا مراکز مجاز جمع‌آوری بدهید.
• باطری کهنه اتومبیل را در زباله‌دان نیندازید ، آن را
به مراکز مجاز برگردانید ، ظروف و قوطی‌های سمی را وقتی که خالی شدند عمل کنید. پیش از دور انداختن قوطی‌ها ، همواره آنهایی را که حاوی مواد زیان‌آور هستند ، کاملاً مشخص کنید.
• همه دستورالعمل‌های توصیه شده روی برچسب قوطی‌ها را رعایت کنید.
• تمامی قوطی‌های اسپری‌کننده را بوسیله فشردن دکمه آنها کاملاً خالی کنید تا هیچ ماده‌ای پیش از پیچاندن آنها در روزنامه و دورانداختنشان با سایر زباله‌ها درون آنها باقی نمانده باشد. هرگز قوطیهای خالی ایروسل را در کوره یا دستگاه پرس نیندازید.
• درمورد هر ماده‌ای که فکر می‌کنید از لحاظ دفع مسئله‌ساز باشد، با اداره بهداشت یا نمایندگی محیط زیست محلی تماس بگیرید.
• برای اطلاع از نوع و نحوه سیستمهای دفع زباله جامعه‌ای که در آن بسر می‌برید ، با بهداشت محیط محل تماس بگیرید تا مشخص شود چه مواردی را نباید همراه با سیستم معمول جمع‌آوری زباله شهری دفع کرد.
• مایعات شیمیایی را روی زمین جاری نساخته و یا داخل مجاری فاضلاب رها نکنید.
• ظروف و قوطی‌های مواد شیمیایی خالی را در حیاط خانه دفع نکنید.
• ظروف و قوطی‌های حاوی ته‌مانده مواد شیمیایی را
نسوزانید.
• هرگز قوطی‌های حشره‌کش یا مواد شیمیایی را برای مقاصد دیگر مورد استفاده قرار ندهید ، زیرا پس مانده مواد درون قوطی با موادی که دفعتاً در آن ریــــخته
شود، واکنش نشان داده و مسئله‌ساز خواهد شد.
• از به کار بردن مجدد قوطی‌های اسپری‌کننده اجتناب کنید.
• فضولات شیمیایی را با یکدیگر مخلوط نکنید.
• هیچ ماده شیمیایی را در امتداد جاده‌ها رها نکنید.
مواد زائد رادیواکتیو یا زباله‌های اتمی
مواد و عناصری که از خود پرتوهای یونیزه ساطع کنند ، مواد رادیواکتیو نامیده می‌شوند. چون این مواد باعث بروز خطرات بهداشتی و ناراحتی‌های ویژه‌ای برای انسان و موجودات محیط زیست می‌شوند ، در طبقه‌بندی مواد زائد سمی و خطرناک منظور شده‌اند.

خصوصیات زباله‌های هسته‌ای هنگام دفع عبارتست از :
• جامد بودن.
• هدایت گرمایی مناسب.
• حداقل حلالیت در آب و کنترل نشت آن.
• مقاوم در برابر تجزیه‌های شیمیایی ، تشعشعات درونی ، ضربه و فشار.
• حداقل حجم ممکن.
خطرات و زیانهای زباله اتمی یکسان نبوده به نوع و میزان مواد رادیواکتیو موجود در آنها بستگی تام دارد. با توجه به مقدار مواد رادیواکتیو و خاصیت زیان‌بخشی اینگونه مواد ، آنها به سه گروه تقسیم‌بندی می‌شوند :
الف ) زباله‌های اتمی دارای مواد رادیواکتیو قوی.
ب ) زباله‌های اتمی دارای مواد رادیواکتیو متوسط.
ج ) زباله‌های اتمی دارای مواد رادیواکتیو ضعیف.
زبالــــــــه‌های دارای مواد رادیواکتیو قوی عموماً در
نیروگاه‌های هسته‌ای بوجود می‌آیند که بسیار قوی است.
زباله‌های دارای مواد رادیواکتیو متوسط نیز در نیروگاه‌های اتمی هنگام بازیابی از میله‌های سوخت و همچنین در زمان تولید عناصر سوخت اتمی حاصل می‌شوند. زباله‌های اتمی دارای مواد رادیواکتیو ضعیف در تمامی اماکنی که انسان ، به نحوی با اشعه رادیواکتیو سروکار داشته باشد مانند لابراتورهای تحقیقاتی و پزشکی به دست می‌آیند.
مهمترین آسیب‌های ناشی از زباله‌های اتمی : بیماری‌های سرطانی و ایجاد اختلال در ژن‌ها، هستند.
مدت زمان خطر زباله‌ها بین چند ثانیه تا چندین میلیون سال متفاوت است. خوشبختانه قسمت عمده زباله‌های اتمی دنیا از نوع کوتاه عمر و یا زودگذر و زوداثر هستند.

مواد زائد شیمیایی
مواد شیمیایی و پس مانده آنها جزء گروه موادی هستند که به سادگی نمی‌توان از خواص آنی و یا آتی آنها چشم پوشید. بیشتر زباله‌های شیمیایی خطرناک در چهار گروه اصلی طبقه‌بندی می‌شوند :
الف ) مواد آلی.
ب ) فلزات و مواد معدنی شامل نمک‌ها ، اسیدها و بازها.
ج ) مواد قابل احتراق.
د ) مواد قابل انفجار.
این گونه مواد ابتدا در مخازن ویژه‌ای جمع‌آوری شده و پس از انبار کردن اگر جامد باشند، با مخازن و در حالت مایع به وسیله پمپاژ به درون خودروهای مجهز به علائم ویژه انتقال می‌یابند. مخازن یا شبکه‌های جمع‌آوری مواد در بسیاری از موارد مهر و موم شده و تحت کنترل شدید قرار می‌گیرند. تماس مستقیم دست با این گونه مواد در همه مراحل شدیداً ممنوع اعلام گردیده است.

مــــدیریت مواد زائد خطرناک شامل کاهش مواد زائد
تصفیه و دفع است. روشهای تصفیه‌ای که قبل از دفع مواد زائد انجام می‌شوند، عبارتند از : سم‌زدایی مواد خطرناک ، جداسازی و تغلیظ این مواد و تثبیت و جامد نمودن به منظور جلوگیری از نشت مواد زائد ، دفن در زمین آخرین مرحله مدیریت مواد خطرناک می‌باشد.

بحث و نتیجه‌گیری
یافته‌های آماری نشان می‌دهند که در هر روز تقریباً 30 هزار تن و در سال بیش از 9 میلیون تن زباله در کشور جمع‌آوری می‌شود که قسمت اعظم این مواد قابل بازیافت است. برای مثال روزانه 5000 تن زباله‌ نان خشک و سالانه 182500 تن نان خشک بعنوان مواد دورریختنی وارد سیستم مواد زائد می‌شود که اگر بطور جداگانه جمع‌آوری شود، می‌توان از آن استفاده‌های متعدد بعمل آورد (7).
طبق آمار سرانه مصرف در کشور ما در بعضی موارد زیاد است که خود این مصرف زیاد باعث افزایش تولید زباله می‌شود. اولین نکته در این خصوص مصرف بهینه و جلوگیری از تبدیل امکانات به زباله است.
مقام معظم رهبری فرموده‌اند: ‹‹ من شنیدم طبق برخی آمارهایی که به ما دادند مقدار ضایعات نان ما برابر است با مقدار نانی که ما از خارج وارد می‌کنیم آیا این جای تأسف نیست؟ ›› (8).
• ایران ، ژاپن و روسیه کمتر از 45% شکر مورد نیاز خود را از داخل تأمین می‌کنند ، سرانه شکر در ایران 28 کیلوگرم و در چین 7 کیلوگرم ذکر شد (8).
• واردات کالاهای اساسی (گندم ، برنج ، ذرت ، شکر) یک سوم درآمد ارزی کشور را می‌بلعد(8).
• عمر متوسط اسکناس‌ها در ایران 3 سال و در کشورهای پیشرفته بیش از 10 سال است. ما در سال 700 میلیون برگ اسکناس را از چرخه خارج می‌کنیم که این جایگزینی اسکناس فرسوده و جمع‌آوری آنها هر سال 100 میلیارد ریال هزینه بر دولت تحمیل می‌کند (8).
• هرسال 30% محصولات غذایی در ایران ضایع می‌شود که ارزش آن حدود 15 میلیارد تومان است(8).
• هر عدد انار در ژاپن 5 دلار بفروش می‌رسد ؛ قیمت 6 عدد انار برابر یک بشکه نفت است(8).
• ارزش صادرات یک بشکه رب معادل 6 بشکه نفت و ارزش صادرات 2 کارتن ترشی برابر با یک بشکه نفت است (8).
یکی از صفات خداوند متعال «غیور» است. غیرتمندی صفتی است الهی که پهنة وسیعی از مسئولیت را پیش روی انسان‌ها می‌گشاید. اسراف و تبذیر در امکانات، یک منکـَر
دینی ، اقتصادی و اجتماعی است.
مقام معظم رهبری فرموده‌اند: « در سطح جامعه منکراتی وجود دارد که می‌شود از آنها نهی کرد و باید نهی کرد ، از جمله اتلاف منابع عمومی و حیاتی ، اسراف در نان ، این همه ضایعات نان داریم؛ این منکر است. یک منکر دینی ، اقتصادی و اجتماعی است .»
در ژاپن برای دفع زباله ، زباله‌های فشرده شده را داخل تور سیمی قرار داده و مدت 10 دقیقه در قیر مذاب یا سیمان مایع نگهداری می‌کنند و بعداً بلوکهای حاصل را به مصرف می‌رسانند (شکل 1) (2).
در برخی نقاط دنیا که زمین کافی برای دفن زباله به طور بهداشتی در اختیار ندارند، اقدام به احداث جزایر مصنوعی کرده و جزیره را با زباله به وجود می‌آورند. برای این کار قسمتی از آب دریا را محصور کرده و پس از تخلیه آب آن زباله را در آن ریخته و به ازاء هر متر زباله 20-25 خاک ریخته و پس از فشرده شدت عملیات را به همــــان
منوال ادامه داده تا جزیره کاملاً پر گردد و سطحی از آب دریا بالا بیاید بعد از اینکه ساختمان جزیره به پایان رسید خیابانهای لازم در آن احداث کرده و پس از کاشتن درخت و نباتات دیگر بعنوان پارک عمومی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
بحث اقتصادی بازیافت بحدی وسیع است که طبق مقاله‌ای درآمد کارخانه‌ای با بازیافت از 200 میلیون دلار به 6 بیلیون دلار رسید (5) به ازای 340 کمپانی جداسازی 148 ایستگاه انتقال 151 زمین دفن زباله 95 مرکز احیا در
42 ایالت قرار دارد (5).
در سطح دنیا پس مانده 20% و در ایران 76% زباله را شامل می‌شود (4).
سرانة مصرف از دهة 60-50 از 480 گرم به 760 گرم در دهة 70 رسیده است(4).
جداسازی زباله‌ها فقط در حد تر و خشک مصرف کمتر انرژی ، آلودگی کمتر هوا ، آب ، محیط و زمین دفن زباله را به همراه دارد.

جداسازی پلاستیکها و کاغذ و شیشه از زباله‌ها بهداشت و کیفیت بالاتر مواد بازیافتی را به همراه دارد.
پیشنهادات
• 1. مصرف بهینه و جلوگیری از اسراف و تبذیر.
• 2. تبلیغات در این زمینه از سوی رسانه‌‌های عمومی بخصوص رادیو و تلوزیون.
• 3. تفکیک زباله‌ها در مبدأ.
• 4. بازیافت از زباله‌های تفکیک شده توسط مسئولین امر.

منبع: http://www.bmsu.ac.ir/web/beh/z81b82/4.htm

موژ سایت بهداشت محیط ایران

جمع آوری و دفع بهداشتی زباله

مقدمه :
انسان و بسیاری از موجودات به شیوه های مختلف زباله تولید می کنند که تولید زباله بطور چشمگیری رو به افزایش است این افزایش و تولید موجب بحرانهایی در زمینه محیط زیست گردیده است که حیات موجودات کره زمین را بامشکلات جدی روبرو ساخته است . تولید آلاینده های مختلف زباله که هرروز برتعداد وتنوع آنها افزوده میشود سبب شده که ضمن خسارت به منابع اصلی ( آب ، خاک ، هوا ) با مقادیر زیاد مواد زاید به اشکال جامد ، نیمه جامد ، مایع و گاز مواجه شده ایم و این بدان معناست که بشر به دست خود عرصه زندگی را برخود و سایر موجودات تنگ نموده است
استفاده از چهل و هشت هزار ماده شیمیایی در زندگانی روزمره که تاکنون تنها خاصیت سرطان زایی پانصد نوع آن به اثبات رسیده نوعی تهدید جدی برای محیط زیست وسلامت انسان به شماره میرود.
براساس مطالعه WHO عدم توجه به جمع آوری ودفع مواد زائد میتواند 32 مشکل زیست محیطی بوجود آورد . افراد جامعه باید بدین باور برسند که علاوه بر رعایت موازین بهداشت فردی ملزم به حفظ بهداشت محیط پیرامون خود نیز هستند زیرا درصورت عدم رعایت این موضوع سلامت آنها و سلامت سایر افراد جامعه در مخاطره خواهدافتاد یکی از موارد مهم در زمینه حفظ و ارتقای سلامت افراد و جامعه دفع زباله ومواد زاید صحیح است که متأسفانه درخیلی از مناطق شهری و روستایی بدلیل روشهای نامطلوب جمع آوری زباله، محیط زندگی وسلامت افراد در معرض آلودگی وخطر قرار دارد.

تعریف زباله : بطور معمول به کلیه مواد زاید جامد (فسادپذیر و فسادناپذیر) گفته میشود که درمنازل ، مراکز تهیه وتوزیع وفروش مواد غذایی ، مؤسسات صنعتی وتجاری وکشاورزی و بیمارستانها ومراکز درمانی تولید میشود.

خطرات بهداشتی زباله :
عدم کنترل زباله های شهری وروستایی بعلت مواد آلوده کننده وفساد پذیر و نیز رطوبت وحرارت مناسب پناهگاهی مناسب برای انواع حشرات و جوندگان موذی میباشد. همواره توده های زباله از عوامل اصلی ومولد بسیاری از بیماریهای مشترک بین انسان و حیوانات و سایر بیماریهای واگیر دار وغیرواگیردار بوده است .
پراکندگی مواد زاید خانگی وصنعتی وتجاری وانتشار زباله های بیمارستانی ازیک سو و تداوم گرما و طولانی شدن زمان برداشت زباله از معابر و اماکن عمومی از سوی دیگر از جمله عوامل مساعد کننده برای تکثیر ورشد سریع بسیاری از باکتریها و انگلها و موجودات و جوندگان موذی میباشد.
مگس با انتقال فیزیکی بسیاری از باکتریها و انگلها نظیر تراخم – اسهالهای مهلک و عفونی و بیماریهای قارچی ومسمومیت غذایی و ... باعث بیمارشدن انسان میگردند.
باکنترل و دفع صحیح بهداشتی زباله حدود 90 درصد از مگسها ، حدود 65 درصد از موشها را میتوان تحت کنترل درآورد.

ترکیبات زباله :
برای عملیات جمع آوری ، نگهداری ، حمل ونقل ، دفع بهداشتی و بازیافت از تجزیه و تحلیل مواد تشکیل دهنده زباله استفاده میشود.
از لحاظ ترکیبات فیزیکی زباله ، زباله تشکیل شده از 1- پس مانده مواد غذایی 2- کاغذ و مقوا 3- پلاستیک و لاستیک 4- پارچه 5- چرم 6- مواد زاید باغ 7- چوب 8- شیشه 9- قوطی های فلزی 10- اشیای بی ارزش ساختمانی ( آجر وسنگ و گچ و... ) 11- خاک و خاشاک 12- استخوان
ترکیبات شیمیایی زباله: ترکیبات فرمولی موادتشکیل دهنده زباله رابرسی میکند همانندمیزان کربن – هیدروژن – اکسیژن-ازت-سولفور-PH ورطوبت

اصول جمع آوری وحمل زباله :
تقریبا 80 درصد از هزینه های مربوط به زباله ها هزینه جمع آوری زباله میباشد از این لحاظ هزینه های سنگینی بر شهرداریها وسازمانها ی وابسته به جمع آوری و دفع زباله ها میگردد.
میزان سرانه زباله درمناطق شهری ایران 658 گرم در روز و درمناطق روستایی بین 220 تا 340 گرم در روز برای هر نفر میباشد و بطور متوسط 240 کیلوگرم درسال برای هرنفر درنظر گرفته میشود.
مواد زباله ای باید پس از تولید دریک محل مناسب با توجه به شرایط بهداشتی و رعایت نکات بهداشتی مراحل عملیاتی در سریعترین زمان ممکن جمع آوری حمل ونقل دفع گردد که بهترین روش ، جمع آوری مستقیم از درب منازل و انتقال به محل دفع میباشند ( دفن یا روشهای دیگر)
درمراحل نگهداری وجمع آوری نقش آموزش وهمکاری متقابل بین تولید کنندگان زباله و پرسنل خدمات شهری در افزایش راندمان عملیات بسیار مؤثر است .
تولید کنندگان زباله باید آگاهی کافی ازاینکه زباله ها را در ظروف مناسب از لحاظ جنس و ظرفیت ( حجم) وزمان تحویل به کارگران خدمات شهرداری داشته باشند.
درهنگام نگهداری زباله ها درمنازل ومحل تولید از ظروف پلاستیکی درب دار یا فلزی ضد زنگ با مقطح دایره ای ونیز استفاده از کیسه پلاستیکی زباله برای حفظ نظافت محیط زیست استفاده شود. بهترین روش جمع آوری زباله ها بطور روزانه است که در کنترل وجلوگیری از رشد و پرورش مگس مؤثر میباشد و بهترین زمان جمع آوری درساعاتی از شبانه روز که شهر خلوت بوده و ترافیکی وجود ندارد صورت گیرد .

انواع روشهای انتقال زباله :
1- استفاده از کامیون زباله کش اتوماتیک
2- استفاده از کامیونهای معمولی بزرگ زباله کش
3- استفاده از وانت
4- استفاده از کانتینرها
5- استفاده از گاری
6- استفاده از قطار و کشتی
تقسیم بندی زباله ها براساس مبداء تولید :
1- زباله های خانگی ( تجاری )
2- زباله های بیمارستانی
3- زباله های رادیواکتیو
4- زباله های شیمیایی
5- زباله های بیولوژیکی
6- مواد زاید قابل اشتعال

انواع روشهای دفع زباله :
1- دفن بهداشتی زباله ها
2- سوزاندن زباله ها
3- کمپوست کردن ( تهیه کود از زباله )
4- تلنبار کردن
5- دفع در رودخانه ، دریا
6- غیره

دفن بهداشتی زباله ها :
روش خاصی است که براساس آن زباله ها را طوری در درون خاک مدفون میکنند که لایه بندی و پوشش دادن به آنها هیچ زیانی به محیط زیست ، موجودات دیگر و انسان نرساند. در روشهای دفن بهداشتی مشکلات زیست محیطی از قبیل بو ، دود و آلودگی خاک و آبهای سطحی وزیر زمینی وجود ندارد برای اجرای دفن بهداشتی مراحل زیر صورت میگیرد : براساس قوانین و دستورالعملهای حفاظت محیط زیست
1- انتخاب محل دفن
2- آماده سازی محل دفن
3- جلوگیری از کنترل آلودگی آبهای زیرزمینی و سطحی در منطقه دفن

مزایای روش دفن بهداشتی :
1- اقتصادی ترین روش میباشد البته درصورتی که زمین به مقدار کافی ومناسب باشد.
2- سرمایه گذاری اولیه آن درمقایسه باسایر مواد دفع بهداشتی زباله کمتر است .
3- برای دفع نهایی زباله نیاز به مراحل ومکمل بعدی ندارد .
4- نیاز به جداسازی مواد ندارد .
5- از زمین دفن برای ایجاد فضای سبز ، پارک ، ... پس از انجام تخلیه و پرشدن ظرفیت محل میتوان استفاده کرد.

معایب روش دفن بهداشتی :
1- برای جوامع پرتراکم زمین مورد نظر درفاصله مناسب در دسترس نیست .
2- گاهی اوقات در اثر بی توجهی مسئولین مربوطه زباله ها بصورت تلنبار تبدیل میشود.
3- بدلیل ایجاد نشت از محل دفن ساختمان سازی مقدورنمیباشد ( به صرفه نیست ) .
4- دراثر تولید گاز متان ونشت شیرابه وتولید گاز Co2 ایجاد خطر انفجار و بالارفتن سختی آبهای زیر زمینی وآلوده شدن آنها میگردد.

سوزاندن زباله :
سوزاندن وتبدیل مواد زاید جامد ( زباله ) به خاکستر و گاز باعث کاهش حجم زیاد زباله گردیده بطوری که اگر بصورت اساسی و با زباله سوزهای مدرن کار سوزاندن زباله صورت گیرد میتواند 80 تا90 درصد از حجم زباله را کاهش دهد.
این روش یک روش اساسی دردفع زباله های بیمارستانی وبرخی مواد زاید خطرناک مطرح میباشد.
هنگامی میتوان نتیجه خوبی از سوزاندن زباله ها گرفت که درهنگام سوختن زباله 1- کار با احتراق کامل صورت گیرد. 2- هیچ گونه آلودگی در محیط اعم از اتمسفر خاک آب و ... بوجود نیاورد 3- از دستگاههای مخصوص زباله سوز استفاده کنیم .

دستگاه زباله سوز ویژه مراکز درمانی وبیمارستانی :
برطبق قوانین جاری کشور سوزاندن زباله ها با دستگاه زباله سوز برای هر بیمارستان از وظایف ضروری میباشد که مدیریت بیمارستان ملزم به انجام آن است دفع سریع زباله های بیمارستانی و مراکز درمانی بعلت جرمهای میکربی و عوامل بیماریزایی ومواد زاید آزمایشگاهی ، پاتولوژیکی ، زواید شیمیایی و دارویی و فضولات سمی دارای اهمیت بهداشتی خاص است .
برای حذف پس مانده ناشی از سوختن مواد زاید باید در محل مناسبی دفن بهداشتی صورت گیرد برای جلوگیری از خروج گازهای سمی وخطرناک ذرات گرد و غبار با استفاده از تجهیزات ویژه تصفیه گازهای متصاعد شده را انجام میدهند.
محاسن :
1- محو سریع زباله دراماکن تولید آن
2- نیاز به زمین کمتری در ارتباط با روش دفن بهداشتی دارد.
3- مواد خاکستر بجا مانده از نظر بیولوژیکی مخاطره انگیز نبوده و قابل دفن هستند .
4- وضعیت آب و هوا و تغییرات جوی اثر مهمی در فرآیند ندارد .

معایب :
1- سرمایه گذاری اولیه بالا
2- موضوع آلودگی هوا درصورت رعایت نکردن اصول زباله سوزی
3- از خود خاکستر ومواد پس مانده بجای میگذارد که نیاز به دفن دارد.
4- احتیاج به پرسنل کارآزموده و مجرب دارد .
5- هزینه نگهداری وتعمیرات دستگاهها بالاست
6- برای دفع نهایی مواد زاید خطرناک ازجمله مواد رادیواکتیو ومواد قابل انفجار روش مناسبی نیست .

پاره ای از مقاله های اولین همایش ملی مهندسی ایمنی ومدیریت HSE

دانلود مقالهPDF ارگونومی در مجتمع پتروشیمی اراک

پاره ای از مقاله های اولین همایش ملی مهندسی ایمنی ومدیریت HSE

دانلود مقالهPDF
مدیریت HSE در سکوهای دریایی نفتی وگازی

یادداشت های خودمانی مدیر سایت موژ - ابراهیم ندرلو

قسمت اول
باسلام خدمت همه بازدید کنندگان سایت موژ - مهندسی بهداشت محیط وصنعتی
اینجانب ابراهیم ندرلو مدیر سایت (وبلاگ) میباشم
همانطور که در شناسنامه آمده فارغ التحصیل کارشناسی بهداشت محیط در سال 76 و همچنین متولد سال 23/9/1353 هستم پس از فارغ التحصیلی در شرکت مهندسین مشارو فرپاک و سپس در شرکت مهندسین مشاور آب محیط به مدت سه سال به عنوان مسوول پروژه آبرسانی به روستاهای شرق گیلان مشغول به فعالیت شدم ،با توجه به تجربه بنده کلیه فارغ التحصیلان رشته مهندسی بهداشت محیط با کمی تلاش و مرور دورس فنی به راحتی قابل رقابت با فارغ التحصیلان سایر رشته های مرتبط نظیر مهندسی عمران - آب ،مهندسی عمران - روستایی و... می باشند حتی به نظر میرسد که در بخش فاضلاب هیچیک از رشته ها در مقطع کارشناسی قابل رقابت با مهندسین بهداشت محیط نمی باشند که اگر همکاران به این نکته وقوف کامل یابند اعتماد به نفس خود را بازمیابند.از طرفی یکی دیگر از تجربیات کاری من کار مداوم ونفس گیر در یک مجتمع بزرگ صنعتی به مدت قریب به 8 سال میباشد به نظرم کار در این مجتمع دیدگاهم را در خصوص رشته بهداشت محیط وبهداشت صنعتی دگرگون نموده است.همانطور که میدانیم یکی از رشته های زیرگروه بهداشت ،بهداشت حرفه ای میباشد فعالیت در این رشته یکی بکر ترین فعالیت ها در صنایع مادر کشورمان ایران همچون رشته مهندسی بهداشت محیط است.با این تفاوت که رشته بهداشت صنعتی بر پایه های دست یافتنی تری جهت نیل به هدف قرار دارد. همچنین با توجه به اهداف روشن این رشته که همان نیل به سلامتی کارکنان وجلوگیری از صدمات عوامل زیان آور محیط کار،تامین حداکثر حفاظت با تکنیکهای ارزیابی ریسک و... میباشد به نظر من کلیه فارغ التحصیلان بهداشت محیط نباید فعالیت در این رشته را نیز از نظر دور داشته باشند چراکه علاوه بر مناسب بود بازار کار این رشته،فعالیت کارشناسان بهداشت محیط در بهداشت صنعتی با توجه به تسلط به اغلب عوامل زیان آور محیط کار بخصوص فاضلاب های انسانی وصنعتی،آلودگی هوا ودر نتیجه امکان فعالیت در جلوگیری از آلودگی هوای محیط کار و محیط زیست،جلوگیری از آلودگی محیط زیست توسط مواد اولیه ومواد بینا بینی و ثانویه،تکنیک های ارزیابی ریسک که به سادگی امکان پذیر است و...
هدف من از سخن پراکنی در این خصوص ایجاد زمینه علاقه مندی،جهت نزدیک شدن این دو تخصص به یکدیگر و در نهایت نزدیک شدن کلیه متخصصان و فارغ التحصیلان دانشکده های بهداشت است.که به نظر میرسد در اثر فنی تر بودن رشته بهداشت محیط ما تافته جدا بافته ای شده ایم که حتی رشته های محیط زیست ، مهندسی کشاورزی و عمران با در نظر گرفتن ضرائب خاص در برخی دروس سبب سخت تر شدن امکان ادامه تحصیل فارغ التحصیلان بهداشت
محیط در رشته های مذکور گردیده اند.
در آخر به نظر میرسد که رشته مهندسی بهداشت محیط و سایر رشته های گروه بهداشت اگر به خود آیند و هم گرایی بیشتری داشته باشند علاوه بر یافتن زمینه های بکر و رقابت انگیز مستحکم تر شده وبه راحتی قادر خواهند بود به اهداف خود برسند.

هدف از انجام معاینات پزشکی افراد شاغل

:مقدمه
یکی از مهمترین و اساسی ترین برنامه های پیشگیری از بروز بیماریها و حوادث ناشی ازکار در هرکشوری که به عضویت سازمان بین المللی کار و بهداشت جهانی درآمده انجام معاینات پزشکی جهت افراد شاغل میباشد . در کشور ایران سازمان تامین اجتماعی به عنوان مهمترین و عظیم ترین سازمان حمایت کننده از نیروی کار و تولید در برابر آسیبهای گوناگون ازجمله آسیبهای ناشی از ابتلا به بیماریها و حوادث ناشی از کار قانونا موظف شده تا تسهیلاتی را جهت ارائه خدمات مربوط به معاینات پزشکی شاغلین بیمه شده در مجموعه کلینیکهای طب کار ایجاد نماید .
معاینات پزشکی افراد شاغل فقط اختصاص به افراد بیمه شده نداشته و طبق مفاد ماده 92 قانون کار هرفردی که به عنوان کارفرما فرد دیگری را به استخدام درآورد موظف است تا جهت آگاهی از میزان سلامتی و توانائی وی بمنظور انجام کار محوله مدرکی معتبر و قابل استناد گردآوری نماید ( تشکیل پرونده پزشکی پیش از استخدام ) وهرساله نیز با تمدید این مدرک سلامتی فرد شاغل را تضمین نماید (تشکیل پرونده پزشکی ادواری) .

معاینات پزشکی شاغلین با چه هدفی انجام میشود؟
در معاینات پزشکی شاغلین اهداف متعددی دنبال میشود که مهمترین آنها بخصوص برای کارفرمایان و سازمانهای بیمه گر عبارتند از :
در معاینات پیش از استخدام : اطمینان یافتن از اینکه فرد استخدام شده از نظر جسمی و روانی برای کار مورد نظر مناسب میباشد ( ماده 90 قانون تامین اجتماعی )
در معاینات ادواری – اختصاصی و ....: اثبات وجود یا عدم وجود اثرات احتمالی ناخوشایند کار بر سلامت فرد که در آینده ممکن است منجر به ازکارافتادگی شاغل و ادعای خسارت توسط وی یا سازمان بیمه گر گردد.
بیماریهایی که به واسطه نوع شغل در افراد ایجاد میگردد مثل انواع خاصی از سرطانها اکثرا علی رغم صرف هزینه های هنگفت متاسفانه غیر قابل درمان هستند ودرهنگام شروع علائمی ندارند و تنها از طریق معاینات و گاهی با یک آزمایش بسیار ساده و کم هزینه میتوان به وجود آنها پی برد و از پیشرفت آنها جلوگیری کرد.

معاینات شغلی بسته به اهداف افراد ذینفع ( شاغل – کارفرما – سازمان بیمه گر- دولت ) به انواع مختلف زیر دسته بندی میشوند :
معاینات پیش از استخدام
معاینات دوره ای
معاینات اختصاصی
معاینات در هنگام تغییر شغل
معاینات در هنگام بازگشت به کارمجدد ( مثلا پس از یک دوره نسبتا طولانی بیکاری یا مرخصی)
معاینات افراد در هنگام بیماری (بخصوص زمانی که در بیمارستان بستری میشوند )
معاینات افراد معلول و تعیین توانائی کاری آنها
ازآنجا که اغلب اهداف مهم معاینات شغلی با انجام معاینات پیش از استخدام و ادواری تحقق میابد به شرح این دو اکتفا میکنیم :

معاینات پیش از استخدام :
قدما چندان بیراه نگفته اند که :" هرکسی را بهرکاری ساخته اند ." در واقع با انجام معاینات پیش از استخدام جهت هرشغلی متناسب ترین فرد با آن کار و وظیفه انتخاب شده و کارفرما با یک تیر چندین هدف را نشانه میگیرد یعنی : از تغییر شغلهای متعدد – نارضایتی های شغلی بعدی – بیماریها و حوادث ناشی از کار و انواع هزینه های اضافی دیگر به راحتی پیشگیری میکند .

مهمترین اهداف معاینات پزشکی پیش از استخدام عبارتند از :
تعیین استعداد و توانائی جسمی و ذهنی فرد برای کار مورد نظر
تشخیص بیماریهاو درمان آنها قبل از اینکه منجر به ناتوانی فرد شود
حفظ سلامت سایر کارکنان و حتی افراد جامعه ( درصورت واگیرداربودن بیماری )
تعیین نوع نواقص اولیه و ثبت در پرونده با اهداف مختلف بسته به حمایتهای سازمانهای بیمه گر

نوع معاینات و آزمایشهای مورد نیاز برای تشکیل پرونده پزشکی پیش از استخدام :
اغلب کارفرمایان با این تصور که معاینات پیش از استخدام الزاما شامل آزمایشها ی تخصصی و معاینات پزشکان متخصص میشود لذا پرهزینه است از انجام آن برای کارکنان خود طفره میروند. درصورتیکه یک پرونده سلامت اولیه درهنگام استخدام عبارت است از :

شرح حال متقاضی : شامل سوابق فردی و خانوادگی از نظر ابتلا به بیماریها و مشاغل قبلی وی
معاینه بدنی : معاینه عمومی دستگاههای قلب و عروق – ریه ها – کلیه ها – اعصاب – چشم و گوش که توسط "پزشک عمومی دوره دیده طب کار" انجام میشود.
آزمایشهای پاراکلینیک : شامل آزمایش خون و ادرار از نظر قند – چربی – عفونت – اعتیاد – نوارقلب و در برخی موارد بسته به نوع شغل عکسبرداری از قفسه سینه و ستون فقرات – سنجش میزان شنوائی و تست عملکرد ریوی

تمامی مدارک فوق در فرم مخصوصی که مورد تائید وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی میباشد ثبت و در پرونده فرد بایگانی میگردد.

معاینات ادواری:
معاینات ادواری در واقع حکم مهر تائید بر معاینات پیش از استخدام دارد . چنانچه اولین علائم بروز بیماریها( اعم از شغلی و غیر شغلی ) نمایان شود طی انجام معاینالت ادواری (حداقل سالی یکبار) میتوان با صرف کمترین هزینه جلوی پیشرفت بیماری را گرفت و سلامتی شاغل را تضمین کرد.
ازاین منظر معاینات ادواری نوعی بیمه عمر تلقی میگرددکه از بروز ازکارافتادگی های پیش از رسیدن به سن بازنشستگی در نیروی کار و تولید کشور جلوگیری میکند.

اهداف معاینات ادواری بدین شرح میباشند:
تشخیص و درمان به موقع بیماریها و عوارض ناشی از کار ( مثل تشخیص و درمان دردهای کمری پیش از مزمن شدن و آسیب زدن به دیسک و انجام عمل جراحی پرهزینه و اغلب بی نتیجه )
توصیه برای تغییر شغل و یا محدود کردن کار درافراد بیمار
جلوگیری از انتقال بیماریهای واگیر دار
پیشگیری از بروز بیماریها و عوارض ناشی از کار در کارکنانی که شغل مشابه دارند.
انجام مطالعات و کارهای پژوهشی برروی عوامل زیان آور محیط کار
ارزشیابی و تعیین میزان کارآئی روشهای کنترلی عوامل زیان آور محیط کار

معاینات ادواری زمانی سودمند و قابل استناد هستند که توسط گروه پزشکی دارای مهارت و تجربه کافی در زمینه طب کار انجام گیرد.
بدین منظور توصیه میگردد معاینات ادواری ترجیحا توسط "پزشک متخصص طب کار" و در نبود وی توسط "پزشک عمومی دوره دیده طب کار " انجام گیرد.
آزمایشهای پاراکلینیکی مورد نیاز جهت تشکیل پرونده معاینات ادواری نسبت به معاینات پیش از استخدام محدودتر ولی جنبه تخصصی تری داشته که با توجه به شغل فرد و نوع عوامل زیان آور محیط کار وی تعیین میشود. مثلا اگر در محیط کار میزان سروصدابیش از 85 دسیبل در مدت 8 ساعت اندازه گیری شده حتما لازم است از افراد شاغل در آن محیط شنوائی سنجی بعمل آید.
تمامی مدارک معاینات ادواری در فرم مخصوصی که مورد تائید وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی میباشد ثبت و در پرونده فرد بایگانی میگردد.

نتیجه گیری:
هرچند در سالهای اخیر با اطلاع رسانی هایی که توسط رسانه های جمعی و سازمانهای ذیربط ( مراکز بهداشت – ادارات کار و سازمان تامین اجتماعی ) انجام شده تا حدودی کارفرمایان از اهمیت و نحوه انجام معاینات پزشکی شاغلین آگاه شده اند ولیکن این امر هنوز آنچنان که باید جنبه قانونمند و الزامی بخود نگرفته . ازآنجا که نتیجه پایش سلامت کارکنان جامعه در آینده با کاهش آمار شاغلینی که در سنین جوانی بدلیل ابتلا به بیماریهای مختلف ازکارافتاده میشوند یا به علت ضعف و نقص جسمی و روحی دچار حادثه میگردند مشخص میشود متاسفانه در حال حاضر اهمیت این امر هچون بسیاری از برنامه های پیشگیرانه در جامعه ما ناشناخته و ناملموس است .
به این دلیل امروزه اولین و مهمترین وظیفه کارشناسان بهداشت حرفه ای و پزشکان طب کاراطلاع رسانی به افراد ذینفع (حقیقی و حقوقی ) در خصوص اهمیت معاینات شغلی است.
نتیجه ای که ازاین طریق در اقتصاد کشور نمود میابد عبارت است از: صرف هزینه های هنگفت درمان بیماریهای لاعلاج شغلی و حوادث مرگبار در راه و بهبود تولید و صنعت که خود مستقیما موجب ارتقای حقوق و دستمزد و سطح زندگی شاغلین میشود یعنی همان نتیجه ای که امروزه در کشورهای توسعه یافته به ثمرنشسته است .

استانداردهای ارگونومی

برگرفته از فصل Ergonomics کتابچه TLV سال 2004 ACGIH

مقدمه :
آسیبهای اسکلتی – عضلانی وابسته به شغل MSDs:
یکی از مهمترین مشکلات شغلی که توسط ACGIH شناسایی شده آسیبهای اسکلتی –عضلانی مرتبط با کار است که با بکارگیری برنامه های بهداشتی ، ایمنی و ارگونومیکی میتوانند مدیریت شوند .اصطلاح آسیب اسکلتی – عضلانی اینطور تعریف میشود :
هرگونه آسیب مزمن به عضلات ،تاندونها و اعصاب که بعلت فشارهای تکراری ، حرکات سریع ،اعمال انرژی و فشارزیاد ، وضعیت غیر عادی بدن حین کار ، ارتعاش و یا سرما باشد .
سایر اصطلاحاتی که برای آسیب اسکلتی – عضلانی بکارمیروند عبارتند از:
آسیبهای تجمعی ناشی از ضربات CTDs
آسیبهای ناشی از حرکات تکراری RMIs
آسیبهای ناشی از فشارهای تکراری RSIs
برخی از این آسیبها علائم تشخیصی ثابت و نام اختصاصی دارند مثل سندروم تونل کارپال یا تاندونیت . سایر آسیبهای اسکلتی – عضلانی ممکن است بوسیله دردهای غیر اختصاصی ظاهرشوند .برخی ناراحتی های موقتی و زودگذر ، نتیجه طبیعی کار و غیر قابل اجتناب میباشند اما ناراحتی هایی که روزبروز بیشتر شده و با فعالیتهای شغلی یا زندگی روزانه تداخل میکنند نباید بعنوان نتیجه طبیعی کار مطرح شوند

روشهای کنترلی :
با بکارگیری برنامه همه جانبه و وسیع ارگونومیکی به بهترین نحو میتوان میزان بروز و شدت MSDs را کنترل نمود . اجزای عمده این برنامه به شرح زیر میباشد :
§ شناسایی مشکلات
§ ارزیابی مشاغل مشکوک به داشتن ریسک فاکتور
§ مشخص نمودن و ارزیابی عوامل بوجود آورنده
§ مشارکت فعالانه و آگاهانه کارگران
§ معاینات شغلی اختصاصی برای کارکنانی که دچار آسیبهای پیشرفته اسکلتی – عضلانی هستند
زمانی که علل MSDs شناسایی شد برنامه کنترلی باید بصورت جامع به مرحله اجرا درآید
این برنامه شامل سه بخش به این شرح میباشد :
§ آموزش کارگران ، سرپرستان ، مهندسان و مدیران
§ گزارش علائم اولیه بروز آسیب توسط کارگران
§ پایش مستمر و ارزیابی اطلاعات جمع آوری شده در خصوص بیماریها و حوادث
اقدامات کنترلی با توجه به ارتباط هرشغل بطورجداگانه با MSDs جهت گیری میشوند .
این اقدامات شامل کنترلهای مهندسی و مدیریتی است .حفاظتهای فردی ممکن است بعلت شرایط محدود کننده ، بطور اختصاصی انجام شوند .

روشهای کنترلی مهندسی
ازمیان روشهای کنترلی مهندسی بمنظور کاهش یا محدود سازی ریسک فاکتورهای شغلی موارد زیر باید مد نظر قرار گیرند :
§ مهندسی متد انجام کار ازجمله مطالعه زمان وآنالیز حرکتی بمنظور محدود کردن اعمال فشار و حرکات غیرضروری .
§ بکارگیری لوازم مکانیکی کمکی بمنظور محدود نمودن یا کاهش اعمال نیروی لازم برای نگهداشتن ابزار و اشیاء
§ انتخاب یا طراحی ابزارهایی که میزان نیروی مورد نیاز و زمان در دست داشتن را کاهش داده و باعث بهبود POSTURE میشوند .
§ تهیه ایستگاههای کاری قابل تنظیم برای کاربران بمنظور نزدیک کردن محل دسترسی و بهبود POSTURE
§ انجام کنترل کیفیت و نگهداری تجهیزات بمنظور کاهش مقدار انژی مصرفی وکاراضافی که بویژه با ارزش افزوده کالا در ارتباط است .

روشهای کنترلی مدیریتی
یکی از راهکارهای مدیریتی برای کنترل آسیبهای اسکلتی – عضلانی بکارگیری تعداد بیشتری کارگراست که موجب کاهش مدت زمان مواجهه ایشان و نهایتا کنترل خطرات میگردد. نمونه هایی از این دست عبارتند از:
§ اجرایی استانداردهای کاری که به کارگران اجازه توقف یا ادامه کار را برحسب نیاز میدهد ( حداقل یکبار در هر ساعت کاری )
§ طراحی مجدد وظایف شغلی ( بعنوان مثال استفاده از کارگران چرخشی یا توسعه وظایف کاری ) بدین ترتیب یک کارگر در طول یک شیفت کاری بطور کامل در معرض مخاطرات شغلی نخواهد بود.
ازآنجائیکه آسیبهای اسکلتی – عضلانی ماهیتی پیچیده دارند برای همه آنها رویکرد واحدی بمنظور کاهش شدت و بروز موارد ابتلا وجود ندارد .
§ راهکارهای اختصاصی مهندسی و مدیریتی برای کنترل مخاطرات درهرصنعت و شرکتی متفاوت میباشد
§ بمنظور انتخاب روشهای پیشگیری جهت کنترل مخاطرات نیاز به اظهار نظرهای متخصصین آگاه در این زمینه است .
§ زمان استراحت جهت بهبود علائم MSDs مرتبط با کار بصورت دوره ای از چند هفته تا چند ماه درخواست میشود .
§ بمنظور تعیین اثر بخشی راهکارهای پیشگیری و کنترلی باید نتایج ارزیابی شود.

فاکتورهای غیر شغلی
از طریق اجرای کنترلهای مهندسی و مدیریتی محدودسازی تمام آسیبهای اسکلتی – عضلانی امکانپذیر نیست برخی از مواردی که ممکن است باعث آسیبهای اسکلتی – عضلانی شده و با شغل مرتبط نباشند عبارتنداز :

§ آرتریت روماتوئید
§ مشکلات غدد درون ریز
§ ترومای حاد
§ چاقی
§ بارداری
§ فعالیتهای ورزشی و تفریحی

حدود تماس شغلی مجاز ( TLV) پیشنهاد شده شاید نتواند افراد را در برابر ابتلا یا تماس به این نوع آسیبها محافظت نماید . ولیکن بکارگیری روشهای کنترل مهندسی و مدیریتی موجب محدود کردن عوامل زیان آور ارگونومیکی برای افرادی میشود که زمینه ابتلا به این آسیبها را دارند و نتیجتا میزان معلولیت ایشان کاهش میابد .

میزان ( تراز ) فعالیت دست HAL) )
گرچه آسیبهای اسکلتی – عضلانی درمناطق مختلفی از بدن ( شانه ها – گردن – کمر و اندامهای تحتانی ) رخ میدهد ولی تعیین حدود تماس مجاز شغلی ( TLV ) در خصوص مچ – دست و ساعدانجام شده است.
نتایج حاصل از مطالعات بیومکانیک ، روانشناسی و اپیدمیولوژیکی انجام شده در خصوص مشاغل تک وظیفه ای 4 ساعت و بیشتر درطول روز بصورت جدولی برای محاسبه HAL خلاصه شده است . مقادیر این جدول با استفاده از اطلاعات بدست آمده از فراوانی موارد کشیدگی دست و نسبت زمان کار / استراحت محاسبه شده است .

شغل تک وظیفه ای عبارت است از : انجام یک دسته مشابه حرکات یا اعمال نیرو بصورت تکراری مانند کار روی خط مونتاژ یا استفاده از صفحه کلید و موس .
برای تعیین TLV مورد نظر بطور اختصاصی این فاکتورها مد نظر میباشد :
§ سطح متوسط فعالیت دست ( HAL )
§ مقدار قله نیروی اعمال شده توسط دست
§ شرایط کاری که اغلب کارگران بدون ایجاد اثرات بیماریزایی بصورت تکراری با آن مواجه هستند .
HAL براساس فراوانی موارد کشیدگی دست و چرخه کاری (توزیع کار و زمانهای استراحت ) تعیین میشود
یکی از روشهای محاسبه میزلن کشیدگی عضله با استفاده از دستگاههای اندازه گیری از جمله دستگاه سنجش میزان کشش عضلات یا الکترومیوگراف محاسبه میگردد.در برخی موارد این مقدار از طریق روشهای بیومکانیکی نیز قابل محاسبه است .

عوامل موثر بر HAL :
درصورتی که یک یا چند عامل زیر مشاهده گردد ، بمنظور کاهش میزان تماس تا کمتر از محدوده فعالیت پیشنهاد شده در TLV- HAL قضاوت باید توسط متخصصین صورت گیرد :
§ پوسچرهای غیرطبیعی و طولانی مدت مثل خمش مچ ،دور نمودن یا انحراف مچ از حالت طبیعی وچرخش ساعد
§ فشارهای تماسی
§ سرما یا ارتعاش
هر زمان که میزان بروز آسیبهای اسکلتی – عضلانی در محیط کار افزایش یافت یا مشخص شد که میزان تماس بیش از حدود مجاز TLV میباشد لازم است روشهای کنترلی را بکارگیرید .

بلندکردن دستی بار :
حدود تماس مچاز TLV )) برای بلندکردن دستی شرایطی پیشنهاد میکند که تحت آن شرایط تمام کارگران بصورت دائم و روزانه در تماس با خطر بلندکردن دستی بار( بعنوان یک وظیفه تکراری ) بوده بدون آنکه دچار آسیب در ناحیه کمر و شانه شوند .
حدود تماس شغلی مجاز برای بلندکردن دستی بار :
بلندکردن دستی بصورت تک نفره (در محدوده زاویه 30 درجه نسبت به افق ) براساس محدوده وزنی بار برحسب کیلوگرم و برای دودست و در زمانی که بسته های بار مشابه و وظیفه جابجایی با ( از مبدا تا مقصد )بصورت تکراری باشد .
استاندارد های مربوطه با توجه به این متغیر ها تعیین شده است :
حمل دستی بار براساس طول مدت زمان حمل ( کمتریا بیش از 2 ساعت در طول یکروز کاری) همچنین دفعات حمل دستی و فواصل حمل در هر ساعت .
درصورت وجود هریک از عوامل یا شرایط کاری که در زیر شرح داده شده میبایست با نظر متخصصین ارگونومی، محدوده وزنی بار را تا کمتر از حدود استاندارد کاهش داد.

§ افزایش موارد حمل دستی بار ( بیش از 360 بار در هرساعت )
§ طولانی بودن شیفت کاری و حمل دستی بار بیش از 8 ساعت درروز
§ حمل دستی بصورت نامتقارن و با زاویه بزرگتر از 30 درجه نسبت به خط عمود
§ حمل با یک دست
§ حمل دستی در حالاتی مثل نشسته یا زانو زده بصورت اجباری
§ گرما و رطوبت بیش از حد مجاز ( با توجه به TLV استرس گرمایی )
§ حمل مواد ناپایدار مثل حمل مایعات در حالت جابجایی مرکز ثقل
§ حمل اشیائی که دسته یا دستگیره نداشته و یا دسته یا دستگیره ضعیف و ناپایدار است .
§ حمل در محل های ناپایدار که فرد قادر به حفظ تعادل بدن با هردو پا نمیباشد مثل سطوح مرتعش
§ حمل در حین تماس با ارتعاش تمام بدن و یا بلافاصله پس از تماس با ارتعاش تمام بدن ( ارتعاش بیش از مقادیر TLV)

دستورالعمل‎های ایمنی کار با تجهیزات حاوی PCB

الف – نکات عمومی:
1- نصب علائم خطر آلودگی PCB بر روی تجهیزات حاوی PCB نظیر ترانسفورماتورها و خازن‎ها (چه در مدار باشند یا نه) و نیز بر روی بشکه‎های حاوی آسکارل.
2- آب‎بندی کامل سیستم (Seal) جهت پیشگیری از نشت آسکارل.
3- جلوگیری از نفوذ آسکارل به آبهای سطحی و فاضلابروها از طریق نشت آن به محیط با استفاده از مواد جاذب نظیر خاک و خاک اره.
4- پیشگیری از تماس آن با دست – چشم و سایر اعضاء بدن.
5- استفاده از دستکش یکبار مصرف پلاستیکی.
6- اگر چنانچه آسکارل با پوست تماس پیدا کند فوراً بایستی با آب و صابون شستشو داده و لباسهای آغشته به آسکارل تعویض گردد.
7- در صورت تماس با چشم فوراً با آب روان شستشو داده و سپس به مراکز چشم‎پزشکی مراجعه گردد.

ب- دستورالعمل نگهداری و انبار تجهیزات و ظروف حاوی PCB:
جهت محافظت آسکارل از رطوبت و سایر عوامل محیطی و کاری نظیر ضربه و آتش‎سوزی، تجهیزات و ظروف حاوی آسکارل می‎بایست در محیط‎های سرپوشیده و امن (انبار ویژه) نگهداری گردند. انبارهای ویژه می‎بایست برای نیروگاهها براساس تعداد بشکه‎ها و تجهیزات حاوی آسکارل و شرایط اقلیمی نیروگاهها بررسی و طراحی و اجرا گردد. ولی چنانچه بطور موقت مجبور به نگهداری بشکه‎های آسکارل در محوطه روباز باشیم نکات ذیل در نگهداری آنها می‎بایست مورد توجه قرار گیرد.
1- بشکه‎ها بصورت افقی و روی یک سکو قرار داده شود.
2- جهت جلوگیری از غلطیدن بشکه‎ها از مهار استفاده گردد.
3- پیچ درب بشکه‎ها در بالاترین نقطه قرار گیرد.
4- پیچ درب بشکه‎ها از نظر نشتی کنترل گردد.
5- روی بشکه‎ها با پوشش پلاستیکی یا محافظ دیگر پوشانده شود بطوریکه جریان هوا بتواند بین بشکه‎ها برقرار گردد.
6- بشکه‎های خالی آلوده نیز بایستی آببندی شده و تحت شرایط فوق انبار گردد.
ج – دستورالعمل جابجائی ظروف و تجهیزات حاوی آسکارل:
1- در هنگام جابجائی ظروف حاوی آسکارل و نیز مواد آلوده به PCB نظیر لباسها، کهنه‎های تنظیف، مواد جاذب، خاک، خاک اره می‎بایست از دستکش‎های لاستیکی استفاده گردد.
2- جهت جلوگیری از نشتی روی زمین از صفحه پلاستیکی زیر کار استفاده گردد.
3- در هنگام جابجائی مایع آسکارل بایستی از عینک‎های محافظ و دستکش‎های ایمنی و پیش‎بند لاستیکی استفاده نمود.
4- در هنگام کار یا ورود به محل ایکه بخار آسکارل وجود دارد اولاً از ماسک تنفسی ضد گاز محافظ شیمیائی مجهز به عینت استفاده گردد. ثانیاً بهتر است در صورت امکان هوای محوطه نیز توسط پنکه یا هواکش تهویه گردد.
5- از هیچ نوع واشر و یا شیلنگ پلاستیکی در محیطی که آسکارل موجود است استفاده نشود ترجیحاً شیلنگ فلزی قابل انعطاف و واشر (Viton).
6- بهنگامی که درصد رطوبت بیش از 65 درصد باشد نبایستی آسکارل را در ترانسفورماتور و نیز ظروف جابجا کرد.
7- ظروف فلزی بکار رفته جهت انتقال آسکارل می‎بایستی زمین (Ground) باشند و بخاطر قابلیت انتقال حرارتی کم و الکتریسیته ساکن زیاد آسکارل بهنگام انتقال آن از وسائل تصفیه فیزیکی بمدت یکساعت و بهنگام انتقال از سایر وسائل حداقل بمدت 10 دقیقه نبایستی بدنه ظروف حاوی آسکارل بدون زمین (Ground) باقی بمانند.
8- هیچگاه آسکارل نباید درون ظروفی که حاوی مخلوط گازهای منفجر شونده هستند منتقل شود.
9- مخلوط کردن روغن معدنی به آسکارل بیشتر از 2% غیرمجاز و سبب پائین آمدن نقطه اشتعال می‎گردد.
10- کلیه آسکارلهای ریخته شده و مواد آلوده به آن جمع‎آوری و در بشکه‎ها یا ظروف دربسته ترجیحاً آلومینیومی در محل مشخص (انبار ویژه) نگهداری شود.

د- دستورالعمل رفع نشتی و چکه کردن:
1- نشتی یا چکه در بوشینگ‎ها، شیرهای تخلیه یا محل جوش بدنه تانک یا رادیاتور غالباً امکان‎پذیر بوده که بایستی در اسرع وقت با رعایت دستورالعمل‎های ایمنی ذکر شده رفع گردد.
ولی تا زمان مرمت باید ظرفی در زیر محل نشتی قرار داده شود و محل نشتی نیز توسط ماده حلال (تری کلروبنزن یا نفت سفید) شسته و با خاک اره تمیز گردد.
2- در مورد بشکه‎های حاوی آسکارل نیز در صورت نشتی می‎بایست جلو نشتی گرفته شده و یا محتوای آن به بشکه سالم با رعایت موازین ایمنی منتقل گردد.
3- جهت جلوگیری از نفوذ آسکارل به محیط زیست و آبهای سطحی محل آلودگی را با خاک یا خاک اره تمیز کرده و خاک اره‎ها و سایر مواد آلوده به PCB می‎بایست در ظروف در بسته در (انبار ویژه) جهت انهدام یا دفع نهائی در محل‎های* مناسب نگهداری گردند.

دستورالعمل پیشگیری از آلودگی روغن‎های معدنی به آسکارل:
1- در نمونه‎گیری و تست‎های روغن آسکارل ابزار وسائل زیر می‎بایست مورد استفاده قرار گیرد:
1-1- دستکش‎های ساقه بلند لاستیکی
2-1- نمونه‎گیری مخصوص Drum Chiefs
3-1- شیشه‎های دهان گشاد 16 اونسی درب‎دار
4-1- عینک دودی یا رنگی محافظ چشم مقاوم در مقابل نفوذ ترشحات مضر.
5-1- کلیه ابزار و وسائل مصرفی بغیر از نمونه‎برداری آسکارل در کارهای دیگر نبایستی مصرف گردند.
2- دستگاه فیلتر روغن آسکارل نبایستی برای فیلتراسیون روغن‎های معدنی دیگر مورد استفاده قرار گیرد.
3- نمونه آسکارل پس از آزمایش می‎بایست به ظرف دربسته برگردانده و پس از علامت‎گذاری در انبار ویژه آسکارل نگهداری شوند.

اثرات و عوارض کار نشسته بر سلامتی کارکنان

مکانیزه شدن و خودکار سازی وسیع در بخش های اداری و صنعتی ماهیت کارها را بطور گسترده تغییر داده است. بیشتر کارهایی که در گذشته بطور دستی انجام می گرفت امروزه توسط دستگاهها و کامپیوترها انجام می گیرد . افراد برای کار با این تجهیزات عمدتاً کار را در وضعیت نشسته انجام میدهند. بعبارت دیگر می توان گفت محیط های کاری جدید بیش از توانایی های جسمی به توانایی های فکری و روانی افراد نیاز دارد.
کارهای نشسته و فکری نیاز به فعالیت ماهیچه ای کمتری دارند اما عوارض آنها کمتر از وظایفی نیست که مستلزم فعالیت جسمانی بیشتری هستند. .برای مثال منشی ها، کارکنان اداری ،اپراتورهای کامپیوتر و کلیه کسانی که در وضعیت نشسته کار می کنند از دردهای کمری و عضلانی رنج می برند. عوارض ناشی از نشستن مداوم و طولانی یکی از مشکلات جدی در بهداشت شغلی است. این مشکل بدلیل روند رو به گسترش این گونه فعالیت ها همچنان در حال افزایش است.
آیا کار نشسته سلامتی فرد را به خطر می اندازد؟
در صورتیکه افراد بتوانند وضعیت بدنی خود را از حالت نشسته تغییر دهند کار نشسته خطری برای سلامتی یا ایجاد ناراحتی نخواهد داشت. برای افرادی که ناچارند به مدت طولانی در وضعیت نشسته کار کنند وضعیت متفاوت است. گر چه نشستن نیاز به فعالیت ماهیچه ای کمتری دارد اما با این حال خستگی زود عارض می شود. نشستن نیاز به عضلاتی دارد که تنه ، گردن و شانه ها را در یک وضعیت ثابت نگاه دارد. یک وضعیت کاری ثابت بعلت فشار وارد بر عضلات و انقباض مداوم آنها جریان خون در عضلات را کاهش داده در نتیجه خون و انرژی کافی برای انجام کار به عضلات نمی رسد. در این حالت، خستگی زود عارض شده و عضلات را مستعد صدمه و آسیب می کند.فشار وارد بر عضلات و اندامهای داخلی متابولیسم (سوخت و ساز )و تغذیه دیسکهای بین مهره ای را محدود کرده و به مرور زمان احتمال تحلیل دیسکها را افزایش می دهد.
همچنین افرادی که کار نشسته انجام می دهند در صورتی که ورزش یا فعالیتهای جسمی نداشته باشند به تدریج قوای جسمی آنها تضعیف می شود. زیرا کار نشسته مداوم فعالیت جسمانی فرد را به کمتر از حدی که برای سلامت جسمی لازم است کاهش می دهد. شایعترین عارضه ای که افراد از آن رنج می برند اختلالات گردش خون و صدماتی است که بر توانایی جسمی آنها اثر می گذارد.
فشار وارد بر دیسک های بین مهره ای در وضعیت نشسته 35 درصد بیشتر از حالت ایستاده است

چگونه کار نشسته بر گردش خون اثر می کند؟
در حالت نشسته بدلیل تحرک کمتر نیاز به دستگاه گردش خون کم است در نتیجه فعالیت قلبی و جریان خون پایین می آید. جریان خون ناکافی بویژه خونی که از اندامهای تحتانی(پاها) به قلب باز می گردد باعث تجمع خون در این قسمتها می شود .فشار بر قسمت پایین رانها از کف صندلی که بلندتر از حد معمول باشد این وضعیت را تشدید خواهد کرد در نتیجه پاها بی حس و متورم خواهند شد مثل حالتی که پس از نشستن طولانی در اتوبوس هنگام مسافرت رخ می دهد.
کاهش خون رسانی به عضلات خستگی را تشدید می کند علت خستگی افرادی که کار نشسته انجام می دهند بیشتر به این دلیل است.
آیا کار در وضعیت نشسته می تواند به آسیب های حرکتی منجر شود؟
کم تحرکی در آسیب ها به اندامهایی که در حرکت نقش دارند از قبیل ماهیچه ها، استخوانها، تاندون ها و زردپی ها موثر است. عامل دیگر در بروز آسیب ، فشار موضعی و مداوم بر برخی نواحی بدن است. گردن و کمر معمولاً نقاطی هستند که بیشتر تحت تاثیر قرار می گیرند زیرا نشستن طولانی :
حرکت بدن را کاهش داده و احتمال گرفتگی، کشش یا تنش ماهیچه ها در هنگام انجام حرکات بیشتر می شود.
بعلت کند کردن خون رسانی در عضلات کمر و گردن فشار بیشتری را بر مهره ها بویژه مهره های این نواحی وارد می کند.
باعث وارد شدن فشار ثابت و دائمی بر دیسکهای بین مهره ای شده که تغذیه آنها را مشکل کرده و میتواند در تحلیل آنها نقش داشته باشد.
آیا اثرات سوء دیگری ناشی از کار در وضعیت نشسته وجود دارد؟
افرادی که برای چندین سال در وضعیت نشسته کار می کنند عوارض دیگری را هم تجربه می کنند از جمله عدم تناسب اندام، کاهش راندمان قلب و ریه ها و مشکلات گوارشی. گر چه این عوارض، بیماری و آسیب تلقی نمی شود اما افراد را مستعد سایر بیماریها می کند.

چه جنبه هایی از کار نشسته مسئول این عوارض است؟
یک وضعیت بدنی نامناسب مسئول اصلی بیشتر عوارض کار نشسته طولانی مدت است .وضعیت بدنی نامناسب همچنین ناشی از طراحی نامناسب شغل است که فرد را وادار می کند بطور مداوم و بی وقفه برای بیش از یک ساعت کار کند . طول مدت نشستن و وضعیت بدنی در حین نشستن از ریسک فاکتورهای اصلی در کار نشسته به شمار می روند .
یک فضای کاری نامناسب که امکان نشستن در یک وضعیت متعادل را فراهم نکند می تواند باعث وضعیت های بدنی نامناسب شود. چیدمان فیزیکی فضای کار از قبیل میز کار، ابزار و ادوات ممکن است متناسب با فاصله دسترسی و فضای آزاد زیر صندلی نباشد. پستکار همچنین وقتی نامناسب است که ارتفاع صندلی متناسب با ابعاد بدن فرد تنظیم نشده باشد.
عدم آشنایی و آگاهی افراد نیز باعث می شود آنها وضعیت های بدنی نامناسب را بخود بگیرند. لذا کارکنان باید از عوارض کارهای نشسته آگاه باشند زیرا این عوارض همانند عوارض کارهای سخت روشن و مشخص نیست.
آیا یک وضعیت بدنی مناسب برای نشستن وجود دارد؟
برای مفاصل اصلی یعنی لگن، زانوها و آرنج ها محدوده ای وجود دارد که هر فرد سالم میتواند در آن احساس راحتی کند. این وضعیت تنفس و گردش خون فرد را بهبود داده و با اعمال ماهیچه ای تداخل نکرده و اعمال طبیعی اندامها ی بدن را برهم نمی زند. تغییر دادن وضعیت بدنی اصل اساسی کار نشسته است. بنابر این وضعیت بدنی مناسب وضعیتی است که امکان تغییر وضعیت بدنی فرد را بطور طبیعی و مداوم فراهم می کند بدون اینکه هیچ محدودیتی از طرف پستکار یا نوع شغل وجود داشته باشد.
وضعیت بدنی مناسب عبارتست از مجموعه ای از وضعیت های بدنی که فرد بطور طبیعی انتخاب کرده و در محدوده قابل قبول قرار دارند. یک پستکاری که امکان تغییر مکرر و تحرک بیشتر به فرد بدهد باعث خواهد شد که فرد یک الگوی کار سالم و طبیعی داشته باشد.

روشهای پیشگیری از اثرات سوء کارهای نشسته
چگونه می توان اثرات سوء نشستن طولانی را کاهش داد؟
توصیه ها درباره نحوه صحیح نشستن قطعی و همیشگی نیست برخی مواقع وضعیت های انقباضی و کششی عضلات برای آزاد کردن تنش های عضلانی قابل قبول است.
برای حصول به یک وضعیت صحیح نشستن باید به سه بخش زیر توجه کرد:
طراحی محیط کار(از جمله وظایف،پستکار و صندلی)

طراحی شغل
آموزش
هیچ یک از این موارد بر دیگری برتری ندارد و هیچ کدام نیز به تنهایی باعث اصلاح واقعِی نخواهد شد.بنابر این در محیط کار سه بخش باید مورد توجه قرار گیرد.
وظایف

پست کار
صندلی
و آموزشهای لازم هم بعنوان محور چهارم لازم و ضروری است.

چرا طراحی وظایف مهم است؟
وظیفه ممکن است مستلزم استفاده از بینایی، دستها یا پاها و یا ترکیبی از آنها باشد. هر نوع وظیفه مستلزم اصلاحات متفاوتی در طراحی پست کاری است.
کار بصری تنش و فشار را بر گردن ،تنه وارد می کند تا چشمها بتوانند عمل بینایی را برای مدت زمان لازم انجام دهند. واضح است که طراحی پست کار در اینجا فشار وارد بر گردن را کاهش خواهد داد.در برخی پست های کار با قرار دادن مناسب وظایف بصری میتوان اینکار را انجام داد.
حرکات و نیروهای لازم در کارهای دستی بر وضعیت بدنی تاثیر می گذارد. برای وظایف سبک تکیه گاه مچ و بازو سودمند است. برای وظایف سنگین باید سطح کار در زیر ارتفاع آرنج فرد قرار گیرد. چیدمان پست کار باید بنحوی باشد که فرد ستون مهره ها را در هنگام اعمال نیرو بصورت عمودی نگاه دارد افراد نباید وسایل و تجهیزات را برداشته و بطور افقی جابجا کنند.

چرا طراحی پست کار مهم است؟
صندلی همواره بعنوان یک جزء مکمل پست کار محسوب می شود سایر اجزاء پست کار از قبیل میز و کامپیوتر، فایل ها و کتابخانه ها بر وضعیت بدنی فرد تاثیر می گذارد.لذا چیدمان این تجهیزات نباید بنحوی باشد که دسترسی فرد به تجهیزات دشوار باشد و فرد هنگام کار مجبور باشد کمر خود را بچرخاند. پست کار همچنین باید امکان تغییرات مداوم در وضعیت های بدنی مختلف را فراهم کند.

انتخاب صندلی مناسب؟
یک اصل ارگونومی وجود دارد که می گوید چیزی به نام فرد "متوسط" وجود ندارد. اما فراهم کردن صندلی با اندازه های مختلف برای همه افراد امکانپذیر نیست. تنها راه حل تهیه صندلی های کاملاً قابل تنظیم است که برای حداکثر جامعه قابل استفاده باشد. ارتفاع کف صندلی و زاویه کف ، ارتفاع پشتی و زاویه پشتی باید قابل تنظیم باشد. صندلی های ارگونومیک امروزه طراحی و ساخته می شوند اما صندلی ارگونومیک محسوب می شود که بر اساس ابعاد بدنی کارکنان پست کار و وظایف، طراحی می شود لذا داشتن بر چسب ارگونومیک به تنهایی ملاک ارگونومیک بودن صندلی نخواهد بود.

طراحی مشاغل نشسته
هر چند محیط کار بخوبی طراحی شود اما اگر فرد به مدت طولانی کار نشسته انجام دهد از عوارض آن در امان نخواهد بود لذا هدف طراحی شغل برای یک کارمند نشسته کاهش مدت زمانی است که فرد در حالت نشسته به سر می برد. تغییرات مداوم در وضعیت نشسته برای محافظت در برابر تجمع خون در پاهای فرد کافی است.. پنج دقیقه قدم زدن یا راه رفتن پس از 40 تا 50 دقیقه کار نشسته میتواند فرد را از تورم و بی حسی پاها جلوگیری کند.این وقفه ها همچنین با فراهم کردن امکان تمرین قلب و ریه ها و عضلات باعث خنثی شدن اثرات نشستن طولانی می شود. در صورت تراکم کارها وقفه ها را می توان با کار غیر نشسته پر کرد.

آموزش افرادیکه کار نشسته انجام می دهند.
روش انجام کار توسط افراد و عادات نشستن با آموزش های صحیح شکل می گیرد. آموزش باید کارکنان را تشویق کند که روشهایی را اتخاذ کند که خستگی را کاهش دهد.
آموزش همچنین باید عوارض نشستن مداوم و توصیه هایی برای بهبود پست کار داشته باشد. افراد باید نحوه تنظیم پست کار برای ایجاد یک وضعیت بدنی مناسب در هنگام کار بدانند آنها همچنین باید بدانند که چگونه تنش ماهیچه های را در طول روز آزاد کنند.آموزش همچنین باید به نقش و اهمیت استراحت فعال (از قبیل قدم زدن ) در مقایسه با استراحت غیر فعال تاکید کند.

طراحی ذاتاً ایمن – مفهوم، حیطه عمل و مزایا

Inherently safety design
مفهوم
ماهیت رهیافت ذاتاً‌ ایمن در طراحی کارخانه اجتناب از خطرات نسبت به کنترل آنها توسط تجهیزات مکمل است بنابراین همة ایده‌های توصیف شده ممکن است تحت عنوان مثالهای طراحی ذاتاً‌ ایمن در نظر گرفته شوند.
از زمان بروز انفجار در فلیکسبورو در سال 1974 که در آن 28 نفر کشته شدند، مقالات متعددی درخصوص روشهای پیشگیری از بروز رویدادهای مجدد به چاپ رسید. در یک حالت افراطی به دلیل اینکه فلیکس بورو یک کارخانة تولید نایلون بود طرفداران و حامیان بازگشت به طبیعت پیشنهاد توقف تولید الیاف ساخته دست بشر و کاربرد مواد طبیعی مثل پشم وکتان رابه جای آن مطرح کردند. آنها این حقیقت را که حجم حوادث صنایع الیاف طبیعی از الیاف دست‌ساز و مصنوعی بالاتر است، فراموش کرده بودند اگرچه در حوادث کشاورزی مرگ دسته جمعی اتفاق نمی‌افتد و به تبع توجه افکار عمومی را نسبت به کشته شدن عد‌ه‌ای در یک صنعت شیمیایی کمتر به خود جلب می‌کند. با عنایت به این امر که کشاورزی یک صنعت با میزان حادثة بالاست، حوادث مرگبار بیشتری به ازای هر محصول کتانی یا پشمی نسبت به محصولات مصنوعی در آن وجود دارد.
به صورت مشابه، بوپال جائی که بیش از 2000 نفر به خاطر نشت گاز سمی جان خود را از دست دادند (1984) کارخانة تولید حشره‌کش بود. حشره‌کشها از طریق افزایش مواد غذایی نسبت به آنچه در بوپال از دست رفت زندگیهای بیشتری را نجات می‌دهند.
به هر حال ماجراهای بوپال و فلیکس بورو هزینه های غیرقابل اجتناب نایلون و حشره‌کش‌ها نبوده‌اند و روشهای چندی وجود دارد که می‌توان این کارخانه‌ها را امن‌تر کرد و درسهای زیادی از حوادث اسفبار فوق‌الاشاره گرفته شده است. بیشتر مقالات و گزارش‌ها درخصوص حوادث، نصب تجهیزات حفاظتی بهتر و بیشتر مثل کاشفهای گاز شیرهای جداساز اضطراری، علائم هشدار دهنده، اسکرابر و وسایل تصفیه، تجهیزات حفاظت و اطفاء حریق، سازه‌های قوی‌تر و غیره را پیشنهاد داده‌اند. مشاور ایمنی به عنوان فردی که به هزینه‌ها و پیچیدگی‌ کارخانه می‌افزاید شهرت کسب کرده است. تجهیزاتی که وی به کارخانه اضافه می‌کند بدون شک ضروری هستند اما در عین حال گران و پیچیده هستند.
سایر مقالات پیشنهاد کرده‌اند که توجه بیشتری به سمت چیدمان و موقعیت کارخانه معطوف شود و مقررات بیشتری اعمال شود، یک سیستم اعطای مجوز و پروانه کاری لحاظ شود و مشاوران ایمنی بهتری به کار گرفته شوند و غیره .
همة مقالات و کمیته‌ها به جزتعداد اندکی احتمال یک راه حل بهترارزانتر برای مسأله را به فراموشی سپرده‌اند. اگر نتوان کارخانه‌ها را با استفاده از مواد با خطر کمتر که اگر همة آنها هم نشت کنند، مشکل جدی بروز نکند، طراحی کرد و یا از مواد ایمن‌تر به جای مواد خطرناک‌تر استفاده شود و یا مواد خطرناک را در دما و فشار پایین‌تر به کار گرفت یا عمل رقیق‌سازی را توسط یک حلال ایمن انجام داد، به جای حل بسیاری از مشکلات از آنها اجتناب کرده‌ایم. این تغییرات تحت عناوین بهینه‌سازی، جایگزینی و تعدیل کارخانه‌هایی را ارائه می‌دهند که ذاتاً و ماهیتی ایمن‌ترند درحالی که یک کارخانه سنتی که در آن خطرات تحت کنترل حفظ می‌شوند به صورت غیر ذاتی به ایمنی دست یافته است.
در مقاله‌‌های قدیمی از واژة ماهیتاً ایمن‌تر استفاده می‌شد اما امروزه واژة ذاتاً ایمن‌تر ترجیح داده می‌شود زیرا واژة ماهیتاً‌ ایمن ممکن است توسط مهندسان برق برای توصیف مداری با توان ناکافی برای مشتعل شدن یک مخلوط گازی قابل اشتعال و یا بخار یا گردوغبار موجود در هوا به کار رود.
خاطرنشان می‌شود که گاهی اوقات نمی‌توان اینگونه اظهار داشت که باید وجود سیستمهای زیاد مواد خطرناک در یک کارخانه ممنوع شود. ایجاد فرآیندهای جایگزین و تجهیزات تکمیلی زمانبر است و ممکن است گاهی غیرممکن باشد. زمانی که ارائه لیست طولانی مواد خطرناک غیرقابل اجتناب است، می‌توان از طریق طراحی خوب و عملیات بهینه آنها را تحت کنترل قرار داد. معمولاً در گذشته توجه چندانی به مقدار و میزان مواد در کارخانه نمی‌شد. هر گاه بنابر کاهش مواد خطرناک درون سیستمهای مواد کارخانجات باشد این کار امکان‌پذیر خواهد بود.
به عنوان مثال اگر گوشت شیر محصول خوبی برای خوردن بود یا از پوستش لباس‌های خوبی حاصل می‌آمد، تمام مزرعه داران تقاضا می‌کردند که شیرها را نگهداری کنند و این کار را انجام می دادند. آنها نیاز داشتند تا به جای حصارهای اطراف مزرعه از قفس‌های بزرگ استفاده کنند و از طریق طراحی خوب شانس و احتمال فرار شیرها را خیلی کم کنند. فقط به صورت گاهگاهی همانند فلیکس بورو و بوپال شیرها می‌توانند از قفس‌ها فرار کنند. اما چرا وقتی جایگزین خوبی مثل بره‌ها در اختیار داریم از شیرها نگهداری کنیم؟
یا به عنوان یک مثال کاربردی دیگر، خطرناکترین جزء تجهیزاتی خانه‌ها ما پله‌های آن است. افراد بسیاری به خاطر سقوط از پله‌ها کشته و مجروح شده‌اند روشهای ایجاد ایمنی سنتی یا غیرذاتی کنترل خطر مشتمل بر افزودن نرده‌های حفاظتی،آموزش افراد برای استفاده از نرده‌ها، اطمینان از سٌر نخوردن فرشها و موکتها و دور کردن مواد زائد و وسایل مختلف از راه پله‌ می‌باشد. راه حل ایمنی ذاتی خرید یک خانه یک طبقه است.
اگر این راه حل گران و مقرون به صرفه نباشد می‌توان یک سرویس پله‌ با پاگردهای زیاد نصب کرد به نحوی که سقوط فرد بیش از چند پله نباشد.
بسیاری از تصمیمات راجع به ایمنی ذاتی اجباراً باید در مراحل اولیه طراحی انجام شود. زمانی که خانة ما تکمیل شده است برای گفتن این نکته که پله‌ها نمی‌خواهیم خیلی دیر شده است و یا بعد از کامل شدن نقشه‌ها گفتن این نکته به ثمری در پی نخواهد داشت. تصمیم به نداشتن پله‌ها باید درست در شروع فرآیند طراحی زمانی که ما اولین خواسته‌هایمان را به طراح ارائه می‌دهیم گرفته شود. تصمیم اتخاذ شده ممکن است بر میزان زمین مورد نیاز و موقعیت منزل جدید تأثیر بگذارد.

دفاع عمقی
پیشگیری از حوادث بر دفاع عمقی مبتنی است. اگر یک خط دفاعی دستخوش نقص شود خطوط دفاعی دیگر عمل خواهد کرد. برای ایجاد طراحی ذاتاً ایمن خطوط عمدة دفاع در مقابل نشت مواد قابل اشتعال ذیلاً توصیف شده است. چهار مرحله اول همچنین به پیشگیری از نشت مواد سمی یا خورنده و یا کاهش اثرات آنها کمک می‌کند:

(Avoidance) اجتناب
اجتناب خطر توسط یکی از روشهایی که قبلاً توصیف شد: یعنی کاربرد مواد با خطر کم که نشت آن مسألة حادی ایجاد نکند (بهینه سازی)، استفاده از مواد ایمن‌تر به جای مواد خطرناک (جایگزینی) و یا استفاده از مواد خطرناک به شکل ایمن‌تر (تعدیل)
Containment):محصور کردن
ما باید تجهیزات را به گونه‌ای طراحی کنیم، بسازیم، بکارببریم و نگهداری کنیم که احتمال وقوع نشت به حداقل برسد. بیشتر موادی که ما در صنایع نفت و شیمیایی به کار می‌بریم خودشان قابل اشتعال یا قابل انفجار نیستند اما زمانی که با هوا یا اکسیژن با نسبتهای خاصی مخلوط می‌شوند، چنین خواصی را پیدا می‌کنند. برای پیشگیری از انفجار یا حریق می‌بایست به نوعی جلوی تماس هوا با مواد را گرفت. برای اغلب تجهیزات عمل کننده تحت فشار این کار عملی است. استفاده از نیتروژن به صورت گسترده برای جلوگیری از نفوذ هوا به تجهیزات کم فشار مثل تانکها، استکها و یا سانتریفوژها به کار می‌رود. متأسفانه محصور کردن به صورت نرمال در زمان تعمیر و نگهداری باید شکسته شود که این عمل خود مولد حوادث زیادی است.
(Detection and Warining)کشف و هشدار دادن
ردیابی سریع رخداد هرگونه نشت و اعلام آن به افرادی که در خطرند به گونه‌ای که بتوانند محل را ترک کنند.
(Isolation) جداسازی
استفاده ازشیرهای جداساز اضطراری برای جداکردن محل نشت. استفاده از این شیرها درمکانهایی که تجربه نشان داده است که احتمال وقوع نشت بالا است یا میزان موادی که می‌توانند نشت پیدا کنند زیادند، ضروری است.
(Dispersion)پراکندگی
پراکنده کردن مواد نشت یافته توسط سازه‌های باز و درصورت لزوم توسط بخار یا پرده‌های آبی تشدید می‌شود. محصور سازی ثانویه برای مثال توسط یک ساختمان، گاهی اوقات برای محصور کردن مواد نشت یافته مورد استفاده قرار می‌گیرد. خط مشی محصورسازی ثانویه برای مواد رادیواکتیو بهینه است. اما برای مواد قابل اشتعال به این دلیل که ممکن است غلظت در ساختمان سریعاً از حد پایین قابل اشتعال فراتر رود و باعث ایجاد انفجار شود، مناسب نیست.
حذف منابع شناخته شده اشتعال
حذف منابع شناخته شده اشتعال یکی از خطوط ضعیف دفاعی است و ما هرگز نباید تنها به آن اعتماد کنیم چون انرژی خیلی کمی برای شعله‌ور ساختن یک مخلوط بخار قابل اشتعال و هوا لازم است و این امکان وجود دارد که حتی اگر کوشش کنیم تا همة منابع شناخته شده خطر را حذف کنیم انفجارهایی رخ دهد.
حفاظت افراد و تجهیزات در برابر اثرات حریق و انفجار
همانگونه که در فصل یک بحث شد، روشهای غیرفعال حفاظت نسبت به روشهای فعال بهترند. برای مثال بهتر است به جای اسپری آب توسط عایق‌بندی به جای اسپری آب تجهیزات را در مقابل حریق محافظت کرد. اگر خنک کردن ضروری مورد نیاز باشد جریان جابجایی وزنی از جریان تحت فشار پمپ بهتر است.
تدارک تسهیلات اطفاء حریق
یکی از اشتباهات مرسوم در صنایع غافل شدن از خطوط بیرونی دفاع است. از آنجا که خطوط درونی تسخیر پذیر در نظر گرفته می‌شوند اگر دچار نقص شوند دیگر هیچ خط دفاعی وجود نخواهد داشت. بعضی شرکتها درخصوص نشت گاز قابل اشتعال هیچ نگرانی از خود بروز نمی‌دهند. آنها اعتقاد دارند که همة منابع اشتعال رابه گونه‌ای حذف کرده‌اند که مواد نشت پیدا کرده مشتعل نخواهد شد. اما زمانی که یک منبع پیش‌بینی نشده اشتعال به وجود آید، انفجار رخ خواهد داد. بیشتر شرکتها در مورد لیست بلند بالای مواد خطرناک خود نگران نیستند زیرا فکر می‌کنند این مواد را می‌شناسند و می‌‌دانند چگونه از نشت آنها جلوگیری کنند و می‌دانند بعد از نشت چه کاری انجام دهند. زمانی آنها پی به اشتباه خود می‌برند که حریق یا انفجاری رخ داده است یا افرادی توسط گاز یا بخار سمی

نگاهی بر سیستم های مدیریت بهداشت، ایمنی و محیط زیست (HSEMS

نویسنده: دکتر ایرج محمدفام
امروزه به دلیل افزایش آگاهی عمومی، قوانین و مقررات تدوین شده ملی و بین المللی، ورود قوانین و تاثیر آنها در تجارت های جهانی و موارد مشابه، رعایت اصول بهداشت، ایمنی و محیط زیست در اجرای پروژه های مختلف اهمیت بسیار زیادی یافته است.
اکنون دیگر ثابت شده است این سه جزء از هم جدا نیست. سازمان های مختلف با ایجاد سیستم های یکپارچه در یک قالب، به ارزیابی مسایل فوق می پردازد.
در حیطه ایمنی سیستم یکپارچه HSE ، کل فرایند از دیدگاه ایمنی بررسی شده است و خطرات موجود در آن مورد آنالیز قرار می گیرد. در این بررسی با تعیین ریسک های معادل، به ارائه راهکارهای کنترلی پرداخته می شود.
در بخش بهداشت، عوامل زیان آور از جمله عوامل شیمیایی، فیزیکی، بیولوژیکی و روانشناسی آنالیز می شود و راههای تماس باآنها، مکانیسم های عمل، زمان های مواجهه مجاز و دیگر موارد مشابه بررسی می شود. درحیطه محیط زیست نیز کلیه اثرات زیست محیطی حاصل از اجرای پروژه ها در مراحل مختلف بر روی عناصر زیست محیطی، بررسی می شود. منظور از عناصر زیست محیطی، عناصر فیزیکی، شیمیایی، بیولوژیکی، اجتماعی، اقتصادی، زیبا شناسی و موارد مشابه است.
سازمان بین المللی استاندارد از زمان تاسیس خود در سال1942، استانداردهای بین المللی متعددی را با همکاری متخصصان و کارشناسان برجسته جهانی و همچنین کارشناسان موسسه های استاندارد کشورهای عضو این سازمان، تدوین و منتشر کرده است. هر کدام از استانداردهای انتشار یافته حیطه خاصی از عملیات و فعالیت ها را پوشش داده و بر روی آن متمرکز می شود. در بیست سال گذشته استانداردهای بین المللی از چنان پذیرشی برخوردار شده اند که بسیاری از کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه استانداردهای ملی و رسمی خود را بسوی پذیرش استانداردهای بین المللی سوق داده اند. با انتشار استانداردهای کیفیت با عنوان ملی استانداردهای سری ISO9000 ، موضوع استانداردهای جهانی وارد مرحله تازه تری شد.
به دنبال پذیرش و افزایش محبوبیت استاندارد اخیر، استانداردهای مشابهی مطرح و مورد استقبال قرار گرفت که از این میان می توان به استانداردهای زیست محیطی و ایمنی و بهداشت شغلی اشاره کرد.
از میان استانداردهای تدوین شده توسط این سازمان، سه مجموعه استاندارد تحت عنوان مدیریت کیفیت، مدیریت زیست محیطی و مدیریت بهداشت و ایمنی شغلی و استانداردهای وابسته به آنها اهمیت خاصی یافته است. به کارگیری اصول و قوانین این استانداردها در سازمان های تولیدی و خدماتی در سرتاسر جهان در حال گسترش مداوم است.
پس از معرفی استانداردهای اخیر و نتایج موفقیت آمیز بکارگیری این رویکرد، بسیاری از سازمان ها به نقش موثر پیاده سازی این نوع استانداردها در افزایش اثربخشی سیستم و نقش مفید آنها در پیشبرد هدف های سازمان پی برده اند. از طرف دیگر در هر استانداردی (ایمنی، بهداشت، کیفیت، محیط زیست، ارگونومی، منابع انسانی و غیره) تنها یکی از ابعاد سازمان مورد توجه قرار گرفته و سیاست ها و هدف هایی که تعریف می شود در راستای آن جنبه از فعالیت های سازمان است. بر همین اساس امروزه نه تنها هیچ شکی در نقش استانداردها در هدایت و هماهنگ کردن فعالیت های سازمان وجود ندارد بلکه این امر نیز به اثبات رسیده است که تعداد سیستم ها می تواند باعث پیچیدگی و سردرگمی سازمان، به هدر رفتن منابع، دوباره کاری ها، ایجادتضاد بین سیاست ها و اهداف تعریف شده شود. در همین راستا ادغام سیستم های مختلف در سازمان امری ضروری به نظر می رسد.
یکی از مهم ترین علل ادغام سیستم های مدیریتی یاد شده تشابه بین آنهاست. تشابه بین سیستم های مدیریت کیفیت، ایمنی و بهداشت، زیست محیطی و فایده ادغام این سیستم ها در بالاترین سطوح بین المللی شناخته شده و مورد تائید قرار گرفته است، به طوری که در مقدمه استاندارد ISO 14001 نسخه1996 بیان شده است که این استاندارد بین المللی در اصول کلی سیستم مدیریت با سری استانداردهای ISO 9000 برای سیستم های کیفیت مشترک می باشد. سازمان ها ممکن است استفاده از سیستم مدیریت موجود خود را که با سری ISO 9000 سازگار است به عنوان مبنایی برای سیستم مدیریت زیست محیطی خود انتخاب کنند.
این موضوع در مقدمه استاندارد ISO 9001،2000 نیز با عنوان سازگاری با سایر سیستم های مدیریت مورد اشاره قرار گرفته و بیان شده است که این استاندارد بین المللی در راستای استاندارد ISO 14001 نسخه1996 می باشد تا سازگاری دو استاندارد را به منظور بهره مندی کاربران این استانداردها ارتقا بخشد.
با و جود تشابه فراوان موجود بین این سیستم ها، به نظر می رسد که ادغام نیازمندی های سیستم ایمنی و بهداشت با سیستم مدیریت محیط زیست و سیستم های دیگر بدون پیچیدگی بوده و به راحتی امکان پذیر باشد. ولی این امر در عمل به سادگی میسر نیست. زیرا بایستی ابتدا برای هر سازمان فایده ها، مشکل ها و مسایل حاشیه ای برای ادغام سیستم ها در نظر گرفته شود. علاوه بر این، در نظر داشتن وجوه اشتراک و تفاوت های بین سیستم های مورد نظر ، برای ادغام نیز ضروری است. با این حال اگر نیازمندی های سیستم های مدیریتی مورد نظر به درستی در سازمان طرح ریزی و اجرا شده باشد و کارکنان سازمان نیز آگاهی و تعهد لازم را در ارتباط با نیازمندی های سیستم مربوط داشته باشند، ادغام سیستم های مدیریتی به راحتی و بدون ایجاد اختلال در روند جاری فعالیت های سازمان امکان پذیر خواهد بود.

مهم ترین فواید ادغام سیستم های مدیریتی عبارتند از :
1- اختصاص صحیح و منطقی منابع
- جلوگیری از اختصاص دوباره یا چند باره منابع داخلی سازمان برای مدیریت سیستم های مختلف
- جلوگیری از هزینه های اضافی و دوباره کاری های اجتناب ناپذیر در مستقر کردن سیستم های جداگانه
2- ایجاد تصویر بهتری از سازمان
یک سیستم مدیریت ادغام شده که توسط گروه ثالث مورد تایید قرار گرفته است می تواند شاخص مناسبی برای نشان دادن تعهد سازمان به جامعه باشد. تصویری که چنین سازمانی در جامعه ایجاد می کند مجموعه ای است که به موازات فعالیت های تجاری خود، مسایل دیگر نظیر موارد زیست محیطی، ایمنی و بهداشتی را همزمان رعایت می کند.
3- بهبود عملکرد سازمان
سیستم های مدیریت ادغام یافته با در نظر گرفتن مسایل ایمنی، بهداشت و محیط زیست می تواند منجر به کاهش و یا حذف حوادث، بیماری ها، آلودگی های زیست محیطی و موارد مشابه شود که مسایل یاد شده در نهایت منجربه بهبود عملکرد سازمان خواهد شد.
4- بهبود رضایت مشتری
- ادغام این سیستم ها منجر به عملکرد بهتر کیفی، زیست محیطی و ایمنی شده که به نوبه خود به
رضایت بیشتر مشتریان خواهد انجامید.
- در صورتی که سازمانی بتواند سیستم های ادغام یافته ای را برای کارهای پروژه ای پیشنهاد کند این امر باعث کاهش هزینه های پروژه، هم برای مشتری و هم برای عرضه کننده خواهد شد.
5- کاهش پیچیدگی و سردرگمی
- کاهش حجم مستندات سیستم های مدیریتی
- افزایش سهولت در اجرا، نگهداری و بهبود یک سیستم واحد
- افزایش راحتی کارکنان از نظر ارجاع به روش های اجرایی واحد و ادغام یافته.
با وجود فواید فوق، ادغام سیستم های مدیریت مختلف، با دشواری ها و موانع متعددی نیز همراه است که تعدادی از مهم ترین آنها عبارتند از:
1- میزان اعتباری که استاندارد های مرتبط از نظر ثبت و اجرا دارند
2- نیازمندی های ویژه مشتریان.
- در بعضی از بخش های صنعتی ممکن است قسمتی از نیازمند های سیستم ایمنی، بهداشت و محیط زیست سازمان، توسط مشتری یا قانون گذار تعیین شده باشد که این موضوع می تواند ادغام سیستم ها را با دشواری همراه سازد.
- ممکن است نیازمندی های مشتریان از بخشی به بخش دیگر متفاوت باشد.
3- تمایل شخصی
در درون سازمان ها ممکن است تمایل خاصی از طرف متخصصین سیستم های مختلف برای حفظ سیستم های جداگانه و مقاومت در برابر ادغام سیستم ها وجود داشته باشد.
یکی از معمول ترین سیستم های مدیریتی ادغام یافته سیستم مدیریت HSE است که خاستگاه آن بخش های انرژی شامل پالایشگاه های نفت، گاز، پتروشیمی ها و صنایع مرتبط است. در این سیستم مدیریتی، سعی می شود که سه سیستم مدیریتی بهداشت، ایمنی و محیط زیست درهم ادغام شده و به صورت یکپارچه، راهبری و کنترل شود.
از آنجایی که در حال حاضر هیچ گونه استاندارد جهانی در مورد سیستم یکپارچه HSE وجود ندارد، بنابراین سازمان های مختلف با توجه به سلیقه ها، محدودیت ها، ماهیت عملیاتی، نقاط قوت و موارد مشابه خود از قالب و ساختارهای متفاوتی برای سیستم های یکپارچه HSE خود استفاده می کنند که درادامه یک نمونه جامع از سیستم های مدیریتی یکپارچه HSE مورد بحث قرار می گیرد.
بدیهی است اجرای یک سیستم HSE می تواند با توجه به ماهیت و گستردگی سازمان، منابع مالی و انسانی در دسترس، نوع استانداردهای بهداشتی، ایمنی و محیط زیستی و موارد مشابه مورد استفاده و در طی مراحل مختلف عملی شود. ناگفته پیداست که اجرای برنامه های HSE یک کار تیمی و متشکل از تخصص های مختلف عملی است.
تعداد افراد یک تیم عملیاتی می تواند در ارتباط با گستره پروژه متفاوت باشد هر چند که در صورت افزایش اعضای اصلی تیم از یک حد مشخص، این عمل ممکن است به آشفتگی عملیات بیانجامد.
برگرفته از: مجله بهداشت حرفه ای و پزشکی، شماره34

توصیه های بهداشتی در شرایط اضطراری

مهندس عادل رازقی فام
خلاصه
حادثه غیر متقربه شکلهای بسیاری دارد همه گیریها و شیوع بیماری ها ، قحطی و بلاهای طبیعی ، حئادث شیمیایی و تغییر مکان های جمعیتی نمونه هایی از حوادث غیر متقربه هستند که می توانند تک تک و یا همه ما را تحت تاثیر قرار دهند . حوادث غیرمتقربه باعث تخریب و مرگ می شود ، با این وجود میزان خسارتی که آنها بر سلامت ، بهداشت و زندگی انسان وارد می کنند در صورت آمادگی و واکنش سریع پس از وقوع یک حادثه بطور قابل توجهی قابل کاستن می باشد . منظور نویسنده از شرایط اضطراری در این مقاله ، شرایط جنگ و عملیات نظامی علی الخصوص شکل نمایشی آن یعنی رزمایش می باشد و سعی شده است بطور خلاصه اقدامات بهداشتی مورد نیاز در قالب اقدامات قبل ، حین و بعد از عملیات برای بهره برداری مدیران بهداری و بهداشت طرح شود .
الف ) قبل از عملیات ( شامل پیش بینی منابع آب سالم و کافی ، واکسیناسیون مورد نیاز کارکنان ، پیش بینی مواد غذایی سالم و بسته بندی شده تهیه دستورالعمل های مورد نیاز .....
ب ) حین عملیات ( شامل کنترل آب آشامیدنی ، کنترل بهداشتی مواد غذایی ، مبارزه با حشرات و جوندگان نظارت بر دفع بهداشتی فاضلاب و زباله و .... )
ج ) بعد از عملیات ( شامل ایمنی در ستون کشی ، جمع آوری و ثبت و تجزیه و تحلیل گزارشات ، نظارت بر حفظ محیط زیست و ...

مقدمه
همانگونه که پیامبر بزرگوار اسلام می فرمایند (( نعمتان مجهولتان الصحة والامان ))( نعمتهای تندرستی و امنیت ناشناخته اند ) و یا در جای دیگر می فرمایند :الصحة افضل النعم ( تندرستی بالاترین نعمتهاست ) بر امت اسلامی فرض است که قدر نعمتهای امنیت و سلامتی را بندانند و در حفظ آنها کوشا باشند و به استناد آیه شریفه واعدوالهم مااستطعتم من قوة و من رباط الخیل ترهبون به عدوالله و عدوکم ) مصلحت جامعه اسلامی در نیرومندی و توانایی آن در همه زمینه هاست و در این راستا حفظ و ارتقاء و تامین سلامتی مومنین از اهمیت ویژه ای برخوردار است بویژه گروهی از مردم که خود حافظان امنیت میهن اسلامی هستند ( پرسنل نیروهای مسلح ) تا بتوانند با تنی سالم و روحیه ای شاداب از دستاوردهای نظام مقدس جمهوری اسلامی پاسداری کنند . یک بررسی اجمالی گذشته نگر نسبت به عملیات های دوران دفاع مقدس و حتی مانورهای چندین سال گذشته نیروهای مسلح از جمله مانورهای سراسری سپاه ( عاشورای 1 و 2 و ... ) بیانگر این واقعیت تلخ است که بعضاً اقدامات غیربهداشتی ناشی از غفلت ما و عدم توجه کافی ، امور بهداشتی ، عدم آشنایی کافی با توصیه های بهداشتی و از طرفی کمبود امکانات و مقدورات و ضعف برنامه ریزی ، موجب پیدایش صدها مورد بیماری از قبیل مسمویتها ، گاستروآنتریتها ، شیوع بیماری های پوستی در بین نیروها شده است . بعنوان مثال در مانور عاشورای 1 میزان بروز مسمویت غذایی 1889 مورد و اسهال خونی 53 مورد و در مانور عاشورای 2 میزان بیماری اسهال 1118 مورد و مسمویت غذایی 365 مورد بوده است .
ضرورت دارد که مسئولین بهداری بهداشت با توصیه های بهداشتی در شرایط اضطراری و بحران آشنا بوده و برای حفظ و ارتقاء سطح سلامتی رزمندگان عزیر اسلام با دانش و تجربه کافی همت گمارند .
توصیه های بهداشتی برای مدیران بهداری و بهداشت

الف ) توصیه های بهداشتی قبل از عملیات :
1- برگزاری جلسات کمسیون بهداشت در حضور فرماندهی یگان و با مشارکت واحدهای مهندسی و آماد پشتیبانی و بازرسی و طرح و برنامه و ... برای بررسی مشکلات بهداشتی یکانها .
2- برگزاری جلسات هماهنگی با مراکز بهداشت شهرستانهای مربوطه .
3- لزروم بررسی دقیق پاتوبیولوژیکی ، جغرافیایی مناطق عملیاتی با مشارکت دانشگاهها ، چندین ماه قبل از عملیات و شناسایی خون حشرات ، مار و عقرب و جوندگان منطقه .
4- تهیه دستور العملهای تخصصی مورد نیاز و ابلاغ به یگانهای عمل کننده .
5- واکسیناسیون کلیه پرسنل شرکت کننده در عملیات بر علیه بیماری های کزاز و مننژیت و در صورت امکان هپاتیت .
6- ارائه آموزشهای همگانی بهداشت به گونه ای که تبلیغات بهداشتی جذاب بوده و اثر بخشی بیشتری داشته باشد .
7- برآورد و پیگیری تامین اقلام بهداشتی مورد نیاز یگانها اعم از مصرفی و سرمایه ای ( از قبیل امکانات زنجیره سرد واکسیناسیون ، سرم ضد مار و عقرب ، سموم و گندزداها ... )
8- پیگیری و تامین نیروهای تخصصی بهداشت ، با تخصصهای کارشناسی بهداشت محیط – کارشناسی بهداشت تغذیه ، کارشناسی مبارزه با بیماریها ، کارشناس بهداشت حرفه ای ، کارشناس روانشناسی بالینی – کارشناس آموزش بهداشت .
9- تهیه و تنظیم برنامه غذایی عملیات و به تصویب رساندن آن .
10-شناسایی منابع تامین آب و شستشو و نمونه برداری از آنها برای حصول اطمینان از سالم بودن آن .
11-کنترل سلامتی شاغل در مراکز طبخ و توزیع غذا و لزوم صدور کارت تندرستی برای آنها .
12-کنترل و حصول اطمینان از سلامت مواد غذایی ( نظارت کامل بر طبخ ، توزیع و حمل موادغذایی )
13-پیگیری تامین موادغذایی ، حتی الامکان بصورت بسته بندی شده استاندارد و مطابق با ذائقه مصرف کنندگان .
14-پیش بینی ایستگاههای مراقبت های بهداشتی برای کنترل اپیدمی ها .
15-برآورد امکانات بهداشتی مورد نیاز پرسنل از قبیل توالتهای صحرایی ، حمام صحرایی و ... و پیگیری تامین تانکرهای آب آشامیدنی.
16-هماهنگی با واحدهای پشتیبانی کننده عملیات ( واحدهای مهندسی و آماد و پشتیبانی ).
17-نظارت بر احداث اماکنی که در منطقه صورت می گیرد ، از حیث رعایت موازین بهداشتی و لحاظ نکات فنی بهداشتی
18-نظارت بر دفع بهداشتی فاضلاب و زباله اردوگاه ( پیش بینی محلهای دفع بهداشتی زباله و ....)

ب ) توصیه های بهداشتی حین عملیات :
1- نظارت بر تامین آب سالم بهداشتی و به کار گماردن پرسنل بهداشت در مبادی تامین آب
2- تهیه و توزیع قرص کلر جهت ضد عفونی آب توسط نیروهای عملیاتی .
3- کنترل امنیت غذایی و آب از دسترسی دشمن و ستون پنجم .
4- نظارت بر تهیه و توزیع غذا ( کیفیت ، کمیت ، زمان سرو ، چگونگی حمل و نقل و ... )
5- شناسایی و ارجاع نیروهای مبتلا به بیماریهای واگیردار و انتقال آنها به نقامتگاه و ایستگاههای مراقبت بهداشتی .
6- شناسایی افرادی که حین عملیات دچار اختلالات روانی می شوند و ارجاع چنین افرادی به اورژانس و دفاتر بهداشت روان .
7- انجام بررسی های اپیدمیولوژیک در شرایط شیوع بیماریها .
8- بررسی وضعیت روحی پرسنل در حین عملیات و شناسایی و کاهش عومال فشارزای روانی در محل استقرار نیروها .
9- ضرورت ثبت و جمع آوری و بررسی گزارشات روزانه آمتر بیماریها و سوانح و حوادث .
10- انجام آموزشهای اضطراری بهداشت و یا ارسال پیامهای بهداشتی حین عملیات در مواقع لزوم .
11- علامت گذاری و نصب هشدارهای بهداشتی در منطقه .
12- تهیه و ابلاغ دستورالعملهای اضطراری مورد استفاده عموم .
13- کنترل و نظارت بر استفاده از وسایل حفاظت فردی برای پرسنل تانک و خدمه تانک ، کاتیوشا و ...
14- نظارت بر حمل و نقل ایمن مواد منفجره ، مهمات و دیگر مواد شیمیایی خطرناک در حین عملیات .
15- نظارت برکاربرد صحیح و اصولی سموم و گندزداها .
16- کنترل و نظارت بر دفع بهداشتی فاضلاب و زباله .
17- ضرورت راه اندازی یک آزمایشگاه سیار مجهز تشخیصی طبی به منظور تشخیص به موقع عامل بیماریها و انجام اقدامات پیشگیرانه برای کنترل اپیدمی ها .

ج ) توصیه های بهداشتی بعد از عملیات
1- نظارت بر دفع بهداشتی زباله و فاضلاب یگانها به نحوی که آثار سویی در محیط زیست از خود باقی نگذاشته باشند .
2- جمع آوری ، تجزیه و تحلیل گزارشات واصله .
3- ثبت تجربیات و استخراج نقاط ضعف و قوت بهداشت در عملیات .
4- نظارت بر رعایت نکات ایمنی در ستون کشی به نحوی که کمترین میزان حوادث و سوانح رخ بدهد .
بحث و نتیجه گیری :
اقدامات بهداشتی در شرایط اضطراری یکی از ارکان اساسی مدیریت بحران می باشد . به منظور تامین سلامت پرسنل نظامی در رزمایش ها و پیشگیری از بروز و شیوع بیماری های مختلف انجام اقدامات بهداشتی در هر سه مرحله قبل ، حین و پس از رزمایش بعنوان یک برنامه اساسی پیشگیری مورد تاکید می باشد .
انجام اقدامات ستادی نظیر هماهنگیهای بین بخشی بررسیهای پاتولوژیکی ، تامین نیروهای تخصصی ، تدوین برنامه های مواد غذایی و بر آورد امکانات بهداشتی مورد نیاز نخستین گام در اجرای برنامه های بهداشتی در شرایط بحران محسوب می گردد .
گام دوم در اجرای برنامه های بهداشتی بر محور نظارت و بازرسی ، تهیه گزارشات روزانه و انتقال به فرماندهان رده های بالاتر و انجام اقدامات آموزشی و بهداشت روانی متمرکز می باشد . آخرین مرحله از اقدامات بهداشتی در شرایط اضطراری نیز شامل نظارت به دفع بهداشتی فاضلاب و زباله و رعایت نکات زیست محیطی ، دسته بندی اطلاعات و گزارشها ، ثبت تجارت مربوطه و کنترل نکات ایمنی در امر نقل و انتقالات نیروها و تجهیزات می باشد .